Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

if you will do so

  • 1 Medio tutissimus ibis

    You will go safest in the middle. (Moderation in all things) (Ovid)

    Latin Quotes (Latin to English) > Medio tutissimus ibis

  • 2 volo

    1.
    vŏlo (2 d pers. sing. vis, orig. veis, Prisc. 9, 1, 6, p. 847 P.; 1 st pers. plur. volumus, but volimus, Plaut. Truc. 1, 2, 89 Speng.; 3 d pers. sing. volt, and 2 d pers. plur. voltis always in ante-class. writers;

    also volt,

    Cic. Verr. 2, 2, 17, § 42; 2, 5, 49, § 128; id. Sest. 42, 90; id. Phil. 8, 9, 26; id. Par. 5, 1, 34; id. Rep. 3, 33, 45:

    voltis,

    id. Verr. 2, 3, 53, § 122; 2, 3, 94, § 219; 2, 5, 5, § 11; 2, 3, 89, § 208; id. Clu. 30, 83; id. Rab. Perd. 12, 33; id. Sest. 30, 64; id. Par. 1, 2, 11 et saep. — Pres. subj. velim, but sometimes volim, Plaut. Merc. 1, 2, 44 Ritschl; cf. Prisc. 9, 1, 8, p. 848 P.;

    so volint,

    Plaut. Most. 1, 3, 65 Ritschl), velle, volui ( part. fut. voliturus, Serv. ad Verg. A. 5, 712; contr. forms, vin for visne, freq. in Plaut. and Ter., also Hor. S. 1, 9, 69; Pers. 6, 63:

    sis for si vis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 70; id. Merc. 4, 4, 37; id. Pers. 3, 3, 8; Ter. Eun. 2, 3, 20; id. Heaut. 1, 2, 38; Cic. Tusc. 2, 18, 42; id. Rosc. Am. 16, 48; id. Mil. 22, 60; Liv. 34, 32, 20:

    sultis for si voltis, only ante-class.,

    Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11), v. irreg. a. [Sanscr. var-; Gr. bol-, boulomai; cf. the strengthened root Wel- in eeldomai, elpomai; Germ. wollen; Engl. will], expressing any exercise of volition, and corresponding, in most cases, to the Germ. wollen; in Engl. mostly rendered, to wish, want, intend, purpose, propose, be willing, consent, mean, will, and, impersonally, it is my will, purpose, intention, plan, policy (syn.: cupio, opto; but volo properly implies a purpose).
    I.
    In gen.
    A.
    With object-infinitive.
    1.
    With pres. inf.
    a.
    To wish.
    (α).
    Exire ex urbe priusquam luciscat volo, Plaut. Am. 1, 3, 35:

    potare ego hodie tecum volo,

    id. Aul. 3, 6, 33:

    ego quoque volo esse liber: nequiquam volo,

    id. Trin. 2, 4, 39; so id. ib. 2, 4, 164:

    ait rem seriam agere velle mecum,

    Ter. Eun. 3, 3, 8:

    natus enim debet quicunque est velle manere In vita,

    Lucr. 5, 177:

    video te alte spectare et velle in caelum migrare,

    Cic. Tusc. 1, 34, 82:

    quid poetae? Nonne post mortem nobilitari volunt?

    id. ib. 1, 15, 34:

    si innocentes existimari volumus,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 28:

    quoniam opinionis meae voluistis esse participes,

    id. de Or. 1, 37, 172:

    quod eas quoque nationes adire et regiones cognoscere volebat,

    Caes. B. G. 3, 7:

    si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    id. ib. 3, 8 fin.:

    dominari illi volunt, vos liberi esse,

    Sall. J. 31, 23:

    si haec relinquere voltis,

    id. C. 58, 15:

    priusquam liberi estis, dominari jam in adversarios vultis,

    Liv. 3, 53, 7:

    si quis vestrum suos invisere volt, commeatum do,

    id. 21, 21, 5:

    non enim vincere tantum noluit, sed vinci voluit,

    id. 2, 59, 2:

    suspitionem Caesar quibusdam reliquit, neque voluisse se diutius vivere, neque curasse,

    Suet. Caes. 85:

    Eutrapelus cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabat pretiosa,

    Hor. Ep. 1, 18, 31.—
    (β).
    Idiomatically: quid arbitramini Rheginos merere velle ut ab iis marmorea illa Venus auferatur? what do you think the Rhegini would take for, etc., Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135.—
    (γ).
    Transf., of things: fabula quae posci vult et spectata reponi, a comedy which wishes (i. e. is meant) to be in demand, etc., Hor. A. P. 190:

    neque enim aut hiare semper vocalibus aut destitui temporibus volunt sermo atque epistula,

    Quint. 9, 4, 20; cf. id. 8, prooem. 23.—
    b.
    Of the wishes of those that have a right to command, the gods, masters, parents, commanders, etc., I want, wish, will, am resolved, it is my will:

    in acdibus quid tibi meis erat negoti...? Volo scire,

    Plaut. Aul. 3, 2, 14; 3, 2, 17; 3, 2, 18; 3, 6, 27; id. Curc. 4, 3, 11; id. Ep. 3, 4, 74; id. Mil. 2, 3, 74; 3, 1, 17; id. Stich. 1, 2, 56; Ter. And. 1, 2, 9; 4, 2, 17:

    maxima voce clamat populus, neque se uni, nec paucis velle parere,

    Cic. Rep. 1, 35, 55:

    consuesse deos immortalis, quos pro scelere eorum ulcisci velint, etc.,

    Caes. B. G. 1, 13:

    hic experiri vim virtutemque volo,

    Liv. 23, 45, 9.—
    c.
    = in animo habere, to intend, purpose, mean, design:

    ac volui inicere tragulam in nostrum senem,

    Plaut. Ps. 1, 4, 14:

    eadem quae illis voluisti facere tu, faciunt tibi,

    id. Mil. 3, 1, 11; so id. Most. 2, 2, 5:

    puerumque clam voluit exstinguere,

    Ter. Hec. 5, 1, 23:

    necare candem voluit,

    Cic. Cael. 13, 31: quid enim ad illum qui te captare vult, utrum [p. 2005] tacentem te irretiat an loquentem? id. Ac. 2, 29, 94:

    hostis hostem occidere volui,

    Liv. 2, 12, 9; 7, 34, 11: volui interdiu eum... occidere; volui, cum ad cenam invitavi, veneno scilicet tollere;

    volui... ferro interficere (ironically),

    id. 40, 13, 2:

    tuum crimen erit, hospitem occidere voluisse,

    the intention to kill your guest-friend, Val. Max. 5, 1, 3 fin.; 6, 1, 8:

    non enim vult mori, sed invidiam filio facere,

    Quint. 9, 2, 85.—

    Pregn., opp. optare: non vult mori qui optat,

    Sen. Ep. 117, 24:

    sed eo die is, cui dare volueram (epistulam), non est profectus,

    Cic. Att. 9, 7, 1:

    cum de senectute vellem aliquid scribere,

    id. Sen. 1, 2:

    ego te volui castigare, tu mihi accussatrix ades,

    Plaut. As. 3, 1, 10:

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    id. Pers. 4, 3, 10:

    ego jam a principio amici filiam, Ita ut aequom fuerat, volui uxorem ducere,

    Ter. Phorm. 4, 3, 46:

    at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt,

    it was their purpose, Cic. Sest. 28, 60:

    eum (tumulum) non tam capere sine certamine volebat, quam causam certaminis cum Minucio contrahere,

    his plan was, Liv. 22, 28, 4.—Of things:

    cum lex venditionibus occurrere voluit,

    when it was the purpose of the law, Dig. 46, 1, 46: sed quid ea drachuma facere vis? Ca. Restim volo Mihi emere... qui me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87: Ch. Revorsionem ad terram faciunt vesperi. Ni. Aurum hercle auferre voluere, id. Bacch. 2, 3, 63:

    si iis qui haec omnia flamma ac ferro delere voluerunt... bellum indixi, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 10, 24:

    (plebem) per caedem senatus vacuam rem publicam tradere Hannibali velle,

    Liv. 23, 2, 7:

    rem Nolanam in jus dicionemque dare voluerat Poeno,

    id. 23, 15, 9: qui (majores nostri) tanta cura Siculos tueri ac retinere voluerunt ut, etc., whose policy it was to protect, etc., Cic. Verr. 2, 3, 6, § 14:

    ut qui a principio mitis omnibus Italicis praeter Romanos videri vellet, etc.,

    Liv. 23, 15, 4: idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc., Cic. Verr. 2, 3, 92, § 215.—
    d.
    = studere, conari, to try, endeavor, attempt:

    quas (i. e. magnas res) qui impedire vult, is et infirmus est mobilisque natura, et, etc.,

    Cic. Lael. 20, 75:

    nam si quando id (exordium) primum invenire volui, nullum mihi occurrit, nisi aut exile, aut, etc.,

    id. Or. 2, 77, 315:

    de Antonio dico, numquam illum... nonnullorum de ipso suspitionem infitiando tollere voluisse,

    that he never attempted to remove, id. Sest. 3, 8; id. Div. 1, 18, 35:

    audes Fatidicum fallere velle deum?

    do you dare attempt? Ov. F. 2, 262.—
    e.
    To mean, of actions and expressions:

    hic respondere voluit, non lacessere,

    the latter meant to answer, not to provoke, Ter. Phorm. prol. 19:

    non te judices urbi sed carceri reservarunt, neque to retinere in civitate, sed exilio privare voluerunt,

    Cic. Att. 1, 16, 9.—So, volo dicere, I mean (lit. I intend to say):

    quid aliud volui dicere?

    Ter. Eun. 3, 2, 51:

    volo autem dicere, illud homini longe optimum esse quod ipsum sit optandum per se,

    Cic. Tusc. 2, 20, 46.—Often with the acc. illud or id, as a correction: Tr. Specta quam arcte dormiunt. Th. Dormiunt? Tr. Illut quidem ut conivent volui dicere, I mean how they nod, Plaut. Most. 3, 2, 145: Py. Quid? bracchium? Ar. Illud dicere volui femur, id. Mil. 1, 1, 27:

    adduxi volui dicere,

    id. Ps. 2, 4, 21; id. Am. 1, 1, 233; 1, 1, 235; id. Cas. 2, 6, 14; id. Mil. 3, 2, 7; id. Ps. 3, 2, 54; id. Rud. 2, 4, 9.—
    f.
    To be going to: haec argumenta ego aedificiis dixi; nunc etiam volo docere ut homines aedium esse similes arbitremini, now I am going to show how, etc., Plaut. Most. 1, 2, 37: quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare, I am going to worship here, etc., id. Curc. 4, 2, 41:

    nunc quod relicuom restat volo persolvere,

    id. Cist. 1, 3, 40:

    sustine hoc, Penicule, exuvias facere quas vovi volo,

    id. Men. 1, 3, 13:

    sinite me prospectare ne uspiam insidiae sint, consilium quod habere volumus,

    id. Mil. 3, 1, 3; id. As. 2, 2, 113; id. Cas. 4, 2, 3; id. Bacch. 1, 1, 61:

    si Prometheus, cum mortalibus ignem dividere vellet, ipse a vicinis carbunculos conrogaret, ridiculus videretur,

    Auct. Her. 4, 6, 9:

    ait se velle de illis HS. LXXX. cognoscere,

    Cic. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    hinc se recipere cum vellent, rursus illi ex loco superiore nostros premebant,

    Caes. B. C. 1, 45. —
    g.
    To be about to, on the point of: quom mittere signum Volt, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 88 Vahl.):

    quotiens ire volo foras, retines me, rogitas quo ego eam,

    Plaut. Men. 1, 2, 5:

    quae sese in ignem inicere voluit, prohibui,

    Ter. And. 1, 1, 113:

    si scires aspidem latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam adsidere,

    Cic. Fin. 2, 18, 59; id. Div. 1, 52, 118:

    quod cum facere vellent, intervenit M. Manilius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    qui cum opem ferre vellet, nuntiatum sibi esse aliam classem ad Aegates insulas stare,

    Liv. 22, 56, 7:

    at Libys obstantes dum vult obvertere remos, In spatium resilire manus breve vidit,

    Ov. M. 3, 676; 1, 635:

    P. Claudius cum proelium navale committere vellet,

    Val. Max. 1, 4, 3.—
    h.
    Will, and in oblique discourse and questions would, the auxiliaries of the future and potential: animum advortite: Comediai nomen dari vobis volo, I will give you, etc., Plaut. Cas. prol. 30:

    sed, nisi molestum est, nomen dare vobis volo comediai,

    id. Poen. prol. 50:

    vos ite intro. Interea ego ex hac statua verberea volo erogitare... quid sit factum,

    id. Capt. 5, 1, 30:

    i tu atque arcessi illam: ego intus quod facto est opus volo adcurare,

    id. Cas. 3, 3, 35; id. Cist. 1, 1, 113; id. Most. 1, 1, 63; id. Poen. 2, 44; id. Pers. 1, 3, 85; id. Rud. 1, 2, 33: cum vero (gemitus) nihil imminuat doloris, cur frustra turpes esse volumus? why will ( would) we be disgraceful to no purpose? Cic. Tusc. 2, 24, 57:

    illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaverat,

    id. ib. 1, 47, 112:

    ergo, si vere aestimare volumus, etc.,

    Val. Max. 7, 5, 6:

    si vere aestimare Macedonas, qui tunc erant, volumus,

    Curt. 4, 16, 33:

    ejus me compotem facere potestis, si meminisse vultis, etc.,

    Liv. 7, 40, 5:

    visne igitur, dum dies ista venit... interea tu ipse congredi mecum ut, etc....?

    id. 8, 7, 7:

    volo tibi Chrysippi quoque distinctionem indicare,

    Sen. Ep. 9, 14: vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? will you prefer, etc., Hor. S. 2, 6, 92; cf. velim and vellem, would, II. A. 2.—
    k.
    Sometimes volui = mihi placuit, I resolved, concluded (generally, in this meaning, followed by an infinitive clause, v. I. B. 4.):

    uti tamen tuo consilio volui,

    still I concluded to follow your advice, Cic. Att. 8, 3, 1.—
    1.
    To be willing, ready, to consent, like to do something: si sine bello velint rapta... tradere... se exercitum domum reducturum, if they were willing, would consent to, would deliver, etc., Plaut. Am. 1, 1, 52:

    is dare volt, is se aliquid posci,

    likes to give, id. As. 1, 3, 29:

    hoc dixit, si hoc de cella concederetur, velle Siculos senatui polliceri frumentum in cellam gratis,

    Cic. Verr. 2, 3, 87, § 200:

    ei laxiorem daturos, si venire ad causam dicendam vellet,

    Liv. 39, 17, 2; 5, 36, 4: nemo invenitur qui pecuniam suam dividere velit. Sen. Brev. Vit. 3, 1:

    plerique concessam sibi sub condicione vitam si militare adversus eum vellent, recusarunt,

    Suet. Caes. 68:

    dedere etiam se volebant, si toleranda viris imperarentur,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12.—So with negatives, to be not willing, not to suffer, not to like, not to allow, refuse:

    heri nemo voluit Sostratam intro admittere,

    Ter. Hec. 3, 1, 49:

    cum alter verum audire non vult,

    Cic. Lael. 26, 98: a proximis quisque minime anteiri vult, likes least to be surpassed, etc., Liv. 6, 34, 7:

    nihil ex his praeter... accipere voluit,

    refused to accept, Val. Max. 4, 3, 4.—
    m.
    To do something voluntarily or intentionally: volo facere = mea voluntate or sponte facio: si voluit accusare, pietati tribuo;

    si jussus est, necessitati,

    if he accused of his own free will, I ascribe it to his filial love, Cic. Cael. 1, 2:

    utrum statuas voluerint tibi statuere, an coacti sint,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    de risu quinque sunt quae quaerantur... sitne oratoris risum velle permovere,

    on purpose, id. Or. 2, 58, 235:

    laedere numquam velimus,

    Quint. 6, 3, 28.—So, non velle with inf., to do something unwillingly, with reluctance:

    vivere noluit qui mori non vult,

    who dies with reluctance, Sen. Ep. 30, 10.—
    n.
    To be of opinion, think, mean, pretend (rare with inf.; usu. with acc. and inf.; v. B. 8.):

    haec tibi scripsi ut isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, te nihil esse cognosceres,

    in which you imagine you have some influence, Cic. Fam. 7, 27, 2:

    in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse vult, quod ita scribit, etc.,

    pretends, means to be, id. Verr. 2, 3, 14, § 35: sed idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nec studuit um quam, nec fuit, id. Brut. 56, 206:

    Pythago. ras, qui etiam ipse augur esse vellet,

    id. Div. 1, 3, 5.—
    o.
    To like, have no objection to, approve of (cf. E. 1. sq.):

    magis eum delectat qui se ait philosophari velle sed paucis: nam omnino haud placere,

    that he liked, had no objection to philosophizing, Cic. Rep. 1, 18, 30; v. also II. A.—
    2.
    With pres. inf. understood.
    a.
    Supplied from a preceding or subsequent clause.
    (α).
    To wish, it is his will, etc. (cf. 1. a. and b. supra):

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo, i. e. vivere,

    as I wish, Plaut. Mil. 3, 1, 111: quod diu vivendo multa quae non volt (i. e. videre) videt, Caecil. ap. Cic. Sen. 8, 25:

    proinde licet quotvis vivendo condere saecla,

    Lucr. 3, 1090:

    nec tantum proficiebam quantum volebam,

    Cic. Att. 1, 17, 1:

    tot autem rationes attulit, ut velle (i. e. persuadere) ceteris, sibi certe persuasisse videatur,

    id. Tusc. 1, 21, 49:

    sed liceret, si velint, in Ubiorum finibus considere,

    Caes. B. G. 4, 81:

    quo praesidio senatus libere quae vellet decernere auderet,

    id. B. C. 1, 2.—Of things:

    neque chorda sonum reddit quem vult manus et mens,

    Hor. A. P. 348.—
    (β).
    To choose, be pleased (freq.):

    tum mihi faciat quod volt magnus Juppiter,

    Plaut. Aul. 4, 10, 50:

    id repetundi copia est, quando velis,

    id. Trin. 5, 2, 7:

    habuit aurum quamdiu voluit,

    Cic. Cael. 13, 31:

    rapiebat et asportabat quantum a quoque volebat Apronius,

    id. Verr. 2, 3, 12, § 29:

    provincias quas vellet, quibus vellet, venderet?

    id. Sest. 39, 84:

    quotiens ille tibi potestatem facturus sit ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    daret utrum vellet subclamatum est,

    Liv. 21, 18, 14:

    senatus consultum factum est ut plebes praeficeret quaestioni quem vellet,

    id. 4, 51, 2:

    saxi materiaeque caedendae unde quisque vellet jus factum,

    id. 5, 55, 3; cf. id. 2, 13, 9; 5, 46, 10; 6, 25, 5; 22, 10, 23; 23, 6, 2; 23, 15, 15; 23, 45, 10; 23, 47, 2;

    26, 21, 11: vicem suam conquestus, quod sibi soli non liceret amicis, quatenus vellet, irasci,

    Suet. Aug. 66:

    at tu quantum vis tolle,

    Hor. Ep. 1, 7, 16.—
    (γ).
    To intend, it is my purpose, etc. (v. 1. c. supra):

    sine me pervenire quo volo,

    let me come to my point, Ter. Eun. 1, 2, 44:

    scripsi igitur Aristotelio more, quemadmodum quidem volui, tres libros... de Oratore,

    as I intended, Cic. Fam. 1, 9, 23:

    ut meliore condicione quam qua ipse vult imitetur homines eos qui, etc.,

    id. Div. in Caecil. 8, 25:

    ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi fecerunt,

    Liv. 2, 45, 12. —
    (δ).
    To be willing, to consent, I will (v. 1. h. and l. supra): tu eum orato... St. Sane volo, yes, I will, Plaut. Cas. 2, 3, 57:

    jube me vinciri. Volo, dum istic itidem vinciatur,

    id. Capt. 3, 4, 75:

    patri dic velle (i. e. uxorem ducere),

    that you consent, are willing, Ter. And. 2, 3, 20 (cf.: si vis, II. A. 2, and sis, supra init.).—
    (ε).
    To do something voluntarily (v. 1. m. supra):

    tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amem,

    Ov. Am. 3, 11, 50.—
    b.
    With ellipsis of inf.
    (α).
    Volo, with a designation of place, = ire volo:

    nos in Formiano morabamur, quo citius audiremus: deinde Arpinum volebamus,

    I intended to go to Arpinum, Cic. Att. 9, 1, 3:

    volo mensi Quinctili in Graeciam,

    id. ib. 14, 7, 2:

    hactenus Vitellius voluerat (i. e. procedere),

    Tac. A. 12, 42 fin.
    (β).
    With other omissions, supplied from context: volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid (i. e. to dedicate some writing to him), Cic. Att. 13, 13, 2.—
    (γ).
    In mal. part., Plaut. Aul. 2, 4, 7; Ov. Am. 2, 4, 16; 2. 19, 2; Prop. 1, 13, 36.—
    3.
    With perfect infinitive active (rare).
    a.
    In negative imperative sentences dependent on ne velis, ne velit (in oblique discourse also ne vellet), where ne velis has the force of noli. The perfect infinitive emphatically represents the action as completed (ante-class. and poet.).
    (α).
    In ancient ordinances of the Senate and of the higher officers (not in laws proper): NEIQVIS EORVM BACANAL HABVISE VELET... BACAS VIR NEQVIS ADIESE VELET CEIVIS ROMANVS... NEVE PECVNIAM QVISQVAM EORVM COMOINEM HABVISE VELET... NEVE... QVIQVAM FECISE VELET. NEVE INTER SED CONIOVRASE, NEVE COMVOVISE NEVE CONSPONDISE, etc., S. C. de Bacch. 4-13 ap. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 172.—So, in quoting such ordinances: per totam Italiam edicta mitti ne quis qui Bacchis initiatus esset, coisse aut convenisse causa sacrorum velit. [p. 2006] neu quid talis rei divinae fecisse, Liv. 39, 14, 8:

    edixerunt ne quis quid fugae causa vendidisse neve emisse vellet,

    id. 39, 17, 3. —
    (β).
    In imitation of official edicts: (vilicus) ne quid emisse velit insciente domino, neu quid domino celasse velit, the overseer must not buy any thing, etc., Cato, R. R. 5, 4:

    interdico, ne extulisse extra aedis puerum usquam velis,

    Ter. Hec. 4, 1, 48:

    oscula praecipue nulla dedisse velis (= noli dare),

    Ov. Am. 1, 4, 38:

    ne quis humasse velit Ajacem, Atride, vetas? Cur?

    Hor. S. 2, 3, 187.—
    b.
    In affirmative sentences, implying command (in any mood or tense; mostly poet.): neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc., Liv. 24, 16, 11: quia pepercisse vobis volunt, committere vos cur pereatis non patiuntur, because they have decided to spare you, etc., id. 32, 21, 33:

    sunt delicta tamen quibus ignovisse velimus (= volumus),

    which should be pardoned, Hor. A. P. 347.—
    c.
    To represent the will as referring to a completed action.
    (α).
    In optative sentences with vellem or velim, v. II. B. 5. b. a, and II. C. 1. b.—
    (β).
    In other sentences ( poet. and post-class.): ex omnibus praediis ex quibus non hac mente recedimus ut omisisse possessionem velimus, with the will to abandon (omittere would denote the purpose to give up at some future time), Dig. 43, 16, 1, § 25; so,

    an erit qui velle recuset Os populi meruisse?

    Pers. 1, 41:

    qui me volet incurvasse querela,

    id. 1, 91.
    B.
    With acc. and inf.
    1.
    To wish (v. A. 1. a.).
    a.
    With a different subject: hoc volo scire te: Perditus sum miser, I wish you to know, etc., Plaut. Curc. 1, 2, 46:

    deos volo consilia vostra vobis recte vortere,

    id. Trin. 5, 2, 31:

    emere oportet quem tibi oboedire velis,

    id. Pers. 2, 4, 2:

    scin' quid nunc te facere volo?

    Ter. Heaut. 3, 1, 85:

    si perpetuam vis esse adfinitatem hanc,

    id. Hec. 2, 2, 10:

    consul ille egit eas res quarum me participem esse voluit,

    Cic. Prov. Cons. 17, 41:

    vim volumus exstingui: jus valeat necesse est,

    id. Sest. 42, 92:

    nec mihi hunc errorem extorqueri volo,

    id. Sen. 23, 85:

    hoc te scire volui,

    id. Att. 7, 18, 4:

    harum causarum fuit justissima quod Germanos suis quoque rebus timere voluit,

    Caes. B. G. 4, 16:

    ut equites qui salvam esse rempublicam vellent ex equis desilirent,

    Liv. 4, 38, 2:

    si me vivere vis recteque videre valentem,

    Hor. Ep. 1, 7, 3:

    si vis me flere, dolendum est Primum ipsi tibi,

    id. A. P. 102.—With pass. inf. impers.:

    regnari tamen omnes volebant,

    that there should be a king, Liv. 1, 17, 3:

    mihi volo ignosci,

    I wish to be pardoned, Cic. Or. 1, 28, 130:

    volt sibi quisque credi,

    Liv. 22, 22, 14. —
    b.
    With the same subject.
    (α).
    With inf. act.:

    quae mihi est spes qua me vivere velim,

    what hope have I, that I should wish to live? Plaut. Rud. 1, 3, 33:

    volo me placere Philolachi,

    id. Most. 1, 3, 11; cf. id. Trin. 2, 2, 47; id. Rud. 2, 6, 1:

    judicem esse me, non doctorem volo,

    Cic. Or. 33, 117:

    vult, credo, se esse carum suis,

    id. Sen. 20, 73; so id. Off. 1, 31, 113; id. de Or. 1, 24, 112; 2, 23, 95. —
    (β).
    With inf. pass.:

    quod certiorem te vis fieri quo quisque in me animo sit,

    Cic. Att. 11, 13, 1; cf. id. Fam. 1, 9, 18:

    qui se ex his minus timidos existimari volebant,

    Caes. B. G. 1, 39; cf. id. B. C. 2, 29:

    religionis se causa... Bacchis initiari velle,

    Liv. 39, 10, 2:

    Agrippae se nepotem neque credi neque dici volebat,

    Suet. Calig. 22 fin.
    2.
    Of the will of superiors, gods, etc. (cf. A. 1. b. supra), I want, it is my will:

    me absente neminem volo intromitti,

    Plaut. Aul. 1, 3, 21:

    viros nostros quibus tu voluisti esse nos matres familias,

    id. Stich. 1, 2, 41; id. Most. 1, 4, 2; id. Rud. 4, 5, 9; id. Trin. 1, 2, 1:

    pater illum alterum (filium) secum omni tempore volebat esse,

    Cic. Rosc. Am. 15, 42:

    (deus) quinque reliquis motibus orbem esse voluit expertem,

    id. Univ. 10; cf. id. Sest. 69, 147; id. Verr. 2, 4, 25, § 57; 1, 5, 14:

    causa mittendi fuit quod iter per Alpes... patefieri volebat,

    Caes. B. G. 3, 1; cf. id. ib. 5, 9; id. B. C. 1, 4:

    quippe (senatus) foedum hominem a republica procul esse volebat,

    Sall. C. 19, 2:

    nec (di) patefieri (crimina) ut impunita essent, sed ut vindicarentur voluerunt,

    Liv. 39, 16, 11; cf. id. 1, 56, 3; 2, 28, 5; 25, 32, 6:

    senatus... Romano sanguini pudicitiam tutam esse voluit,

    Val. Max. 6, 1, 9; cf. id. 6, 9, 2.—So in the historians: quid fieri vellet (velit), after a verbum imperandi or declarandi, he gave his orders, explained his will:

    quid fieri velit praecipit,

    Caes. B. G. 5, 56:

    ibi quid fieri vellet imperabat,

    id. ib. 7, 16:

    quid fieri vellet ostendit,

    id. ib. 7, 27:

    quae fieri vellet edocuit,

    id. B. C. 3, 108; cf. id. B. G. 7, 45; id. B. C. 3, 78; 3, 89:

    quid fieri vellet edixit,

    Curt. 8, 10, 30; 4, 13, 24; Val. Max. 7, 4, 2.— Frequently majores voluerunt, it was the will of our ancestors, referring to ancient customs and institutions:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    Cic. Balb. 24, 55: majores vestri ne vos quidem temere coire voluerunt, cf. id. ib. 17, 39; 23, 54; id. Agr. 2, 11, 26; id. Fl. 7, 15; id. Imp. Pomp. 13, 39; id. Div. 1, 45, 103; id. Font. 24, 30 (10, 20); id. Rosc. Am. 25, 70.—Of testamentary dispositions: cum Titius, heres meus, mortuus erit, volo hereditatem meam ad P. Mevium pertinere, Gai Inst. 2, 277. Except in the institution of the first heir: at illa (institutio) non est comprobata: Titum heredem esse volo, Gai Inst. 2, 117. —
    3.
    Of the intention of a writer, etc., to want, to mean, intend:

    Asinariam volt esse (nomen fabulae) si per vos licet,

    Plaut. As. prol. 12:

    Plautus hanc mihi gnatam esse voluit Inopiam,

    has wanted Poverty to be my daughter, made her my daughter, id. Trin. prol. 9:

    primumdum huic esse nomen Diphilus Cyrenas voluit,

    id. Rud. prol. 33:

    quae ipsi qui scripserunt voluerunt vulgo intellegi,

    meant to be understood by all, Cic. Or. 2, 14, 60:

    si non hoc intellegi volumus,

    id. Fat. 18, 41:

    quale intellegi vult Cicero cum dicit orationem suam coepisse canescere,

    Quint. 11, 1, 31; so id. 9, 4, 82; 9, 3, 9:

    quamquam illi (Prometheo) quoque ferreum anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, intellegi voluit,

    Plin. 33, 1, 4, § 8.—
    4.
    To resolve:

    Siculi... me defensorem calamitatum suarum... esse voluerunt,

    Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

    si a me causam hanc vos (judices) agi volueritis,

    if you resolve, id. ib. 8, 25:

    senatus te voluit mihi nummos, me tibi frumentum dare,

    id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    qua (statua) abjecta, basim tamen in foro manere voluerunt,

    id. ib. 2, 2, 66, §

    160: liberam debere esse Galliam quam (senatus) suis legibus uti voluisset,

    Caes. B. G. 1, 45:

    tu Macedonas tibi voluisti genua ponere, venerarique te ut deum,

    Curt. 8 (7), 13.— Hence,
    5.
    To order, command: erus meus tibi me salutem multam voluit dicere, has ordered me, etc., Plaut. Ps. 4, 2, 25:

    montem quem a Labieno occupari voluerit,

    which he had ordered to be occupied, Caes. B. G. 1, 22:

    ibi futuros esse Helvetios ubi eos Caesar... esse voluisset,

    id. ib. 1, 13 (for velitis jubeatis with inf.-clause, v. II. B. 5. d.).—
    6.
    To consent, allow (cf. A. 1. I.):

    obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis vires salubres vellent reipublicae esse,

    they prevailed upon them to permit the tribunitian power to be wholesome to the republic, Liv. 2, 44, 5:

    Hiero tutores... puero reliquit quos precatus est moriens ut juvenum suis potissimum vestigiis insistere vellent,

    id. 24, 4, 5:

    petere ut eum... publicae etiam curae ac velut tutelae vellent esse (i. e. senatus),

    id. 42, 19, 5:

    orare tribunos ut uno animo cum consulibus bellum ab urbe ac moenibus propulsari vellent,

    id. 3, 69, 5:

    quam superesse causam Romanis cur non... incolumis Syracusas esse velint?

    id. 25, 28, 8:

    si alter ex heredibus voluerit rem a legatario possideri, alter non, ei qui noluit interdictum competet,

    Dig. 43, 3, 1, § 15.—So negatively = not to let, not to suffer:

    cum P. Attio agebant ne sua pertinacia omnium fortunas perturbari vellet,

    Caes. B. C. 2, 36.—
    7.
    To be of opinion that something should be, to require, demand:

    voluisti enim in suo genere unumquemque... esse Roscium,

    Cic. Or. 1, 61, 258: eos exercitus quos contra se multos jam annos aluerint velle dimitti, he demanded the disbanding of, etc., Caes. B. C. 1, 85:

    (Cicero) vult esse auctoritatem in verbis,

    Quint. 8, 3, 43:

    vult esse Celsus aliquam et superiorem compositionem,

    id. 9, 4, 137:

    si tantum irasci vis sapientem quantum scelerum indignitas exigit,

    Sen. Ira, 2, 9, 4. —
    8.
    To be of opinion that something is or was, = censere, dicere, but implying that the opinion is erroneous or doubtful, usu. in the third pers., sometimes in the second.
    (α).
    To imagine, consider:

    est genus hominum qui esse se primos omnium rerum volunt, Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    semper auget adsentator id quod is cujus ad voluntatem dicitur vult esse magnum,

    Cic. Lael. 26, 98:

    si quis patricius, si quis—quod illi volunt invidiosius esse—Claudius diceret,

    Liv. 6, 40, 13.—
    (β).
    To be of opinion, to hold:

    vultis, opinor, nihil esse... in natura praeter ignem,

    Cic. N. D. 3, 14, 36:

    volunt illi omnes... eadem condicione nasci,

    id. Div. 2, 44, 93:

    vultis evenire omnia fato,

    id. ib. 2, 9, 24:

    alteri censent, etc., alteri volunt a rebus fatum omne relegari,

    id. Fat. 19, 45:

    vultis a dis immortalibus hominibus dispertiri somnia,

    id. N. D. 3, 39, 93; id. Tusc. 1, 10, 20; id. Fin. 3, 11, 36; id. Rep. 2, 26, 48:

    volunt quidam... iram in pectore moveri effervescente circa cor sanguine,

    Sen. Ira, 2, 19, 3.—
    (γ).
    To say, assert:

    si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis,

    as you say he is, Cic. Cael. 21, 53:

    sit sane tanta quanta tu illam esse vis,

    id. Or. 1, 55, 23:

    ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum animal procreatum esse voluerunt: quo nihil mihi videtur esse absurdius,

    id. Fin. 2, 13, 40; 2, 17, 55; 2, 42, 131; 2, 46, 142; id. Fat. 18, 41.—With perf. inf.:

    Rhodi ego non fui: me vult fuisse,

    Cic. Planc. 34, 84.—
    (δ).
    To pretend, with perf. inf., both subjects denoting the same person:

    unde homines dum se falso terrore coacti Effugisse volunt, etc.,

    Lucr. 3, 69 (cf. A. 1. n. supra).—
    (ε).
    To mean, with perf. inf.:

    utrum scientem vultis contra foedera fecisse, an inscientem?

    Cic. Balb. 5, 13.— With pres. inf.:

    quam primum istud, quod esse vis?

    what do you mean by as soon as possible? Sen. Ep. 117, 24.—
    (ζ).
    Rarely in the first pers., implying that the opinion is open to discussion:

    ut et mihi, quae ego vellem non esse oratoris, concederes,

    what according to my opinion is not the orator's province, Cic. Or. 1, 17, 74.—
    9.
    In partic.
    a.
    With things as subjects.
    (α).
    Things personified:

    ne res publica quidem haec pro se suscipi volet,

    would have such things done for it, Cic. Off. 1, 45, 159:

    cui tacere grave sit, quod homini facillimum voluerit esse natura,

    which nature willed should be easiest for man, Curt. 4, 6, 6: fortuna Q. Metellum... nasci in urbe terrarum principe voluit, fate ordained that, etc., Val. Max. 7, 1, 1: nihil rerum ipsa natura voluit magnum effici cito, it is the law of nature that, etc., Quint. 10, 3, 4:

    quid non ingenio voluit natura licere?

    what license did nature refuse to genius? Mart. 8, 68, 9:

    me sine, quem semper voluit fortuna jacere,

    Prop. 1, 6, 25:

    hanc me militiam fata subire volunt,

    id. 1, 6, 30.—
    (β).
    Of laws, to provide:

    duodecim tabulae nocturnum furem... interfici impune voluerunt,

    Cic. Mil. 3, 9:

    lex duodecim tabularum tignum aedibus junctum... solvi prohibuit, pretiumque ejus dari voluit,

    Dig. 46, 3, 98, § 8 fin. (cf. Cic. Div. in Caecil. 6, 21, b. a, infra).—
    b.
    With perf. pass. inf., to represent a state or result wished for.
    (α).
    The inf. being in full, with esse expressed: si umquam quemquam di immortales voluere esse auxilio adjutum, tum me et Calidorum servatum volunt, if it ever was the will of the gods that any one should be assisted, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 1: Corinthum patres vestri, totius Graeciae lumen, exstinctum esse voluerunt, it was their will that Corinth should be ( and remain) destroyed, Cic. Imp. Pomp. 5, 11:

    nostri... leges et jura tecta esse voluerunt,

    id. Or. 1, 59, 253:

    propter eam partem epistulae tuae per quam te et mores tuos purgatos et probatos esse voluisti,

    id. Att. 1, 17, 7; id. Fin. 4, 27, 76; id. de Or. 1, 51, 221:

    daturum se operam ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6: for velle redundant in this construction, v. II. A. 2. 3. infra.—With pass. inf. impers.:

    sociis maxime lex consultum esse vult,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21.—
    (β).
    With ellips. of esse (cf. Quint. 9, 3, 9): perdis me tuis dictis. Cu. Imo, servo et servatum volo, and mean that you should remain saved, Plaut. Curc. 2, 3, 56:

    aunt qui volum te conventam,

    who want to see you, id. Cist. 4, 2, 39:

    eidem homini, si quid recte cura tum velis, mandes,

    if you want to have anything done well, id. As. 1, 1, 106:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    id. Capt. prol. 53: id nunc res indicium haeo [p. 2007] facit, quo pacto factum volueris, this shows now why you wished this to be done, Ter. Hec. 4, 1, 31 (cf. Plaut. Stich. 4, 2, 33; id. Aul. 3, 5, 30, II. B. 1, b, and II. B. 3. b. infra): domestica cura te levatum volo, I wish to see you relieved, etc., Cic. Q. Fr. 3, 9, 3:

    nulla sedes quo concurrant qui rem publicam defensam velint,

    id. Att. 8, 3, 4:

    rex celatum voluerat (i. e. donum),

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64:

    Hannibal non Capuam neglectam, neque desertos volebat socios,

    Liv. 25, 20, 5; 2, 15, 2; 2, 44, 3; 3, 21, 4; 22, 7, 4;

    26, 31, 6: contemptum hominis quem destructum volebat,

    Quint. 8, 3, 21:

    si te non emptam vellet, emendus erat,

    Ov. Am. 1, 8, 34 (so with velle redundant, v. II. A. 1. d., and II. A. 3. infra).—Both subjects denoting the same person:

    velle Pompeium se Caesari purgatum,

    Caes. B. C. 1, 8.— Esp., with pass. inf. impers.: alicui consultum velle, to take care for or advocate somebody's interests:

    liberis consultum volumus propter ipsos,

    Cic. Fin. 3, 17, 57:

    obliviscere illum aliquando adversario tuo voluisse consultum,

    id. Att. 16, 16 C, 10:

    quibus tribuni plebis nunc consultum repente volunt,

    Liv. 5, 5, 3; so id. 25, 25, 17:

    quamquam senatus subventum voluit heredibus,

    Dig. 36, 1, 1, § 4; so with dep. part., used passively:

    volo amori ejus obsecutum,

    Plaut. As. 1, 1, 63.—
    c.
    With predic. adj., without copula.
    (α).
    The subjects being different (mostly aliquem salvum velle):

    si me vivum vis, pater, Ignosce,

    if you wish me to live, Ter. Heaut. 5, 5, 7:

    ille, si me alienus adfinem volet, Tacebit,

    id. Phorm. 4, 1, 16:

    ut tu illam salvam magis velis quam ego,

    id. Hec. 2, 2, 17; 3, 5, 14:

    quoniam ex tota provincia soli sunt qui te salvum velint,

    Cic. Verr. 2, 4, 67, § 150:

    irent secum extemplo qui rempublicam salvam vellent,

    Liv. 22, 53, 7.—
    (β).
    Both subjects denoting the same person (virtually = object infinitive):

    in occulto jacebis quom te maxime clarum voles (= clarus esse voles),

    when you will most wish to be famous, Plaut. Trin. 3, 2, 38:

    volo me patris mei similem,

    I wish to be like my father, id. As. 1, 1, 54: ut iste qui se vult dicacem et mehercule est, Appius, who means to be witty, etc., Cic. Or. 2, 60, 246:

    qui vero se populares volunt,

    who mean to be popular, id. Off. 2, 22, 78:

    ut integrum se salvumque velit,

    id. Fin. 2, 11, 33:

    ut (omne animal) se et salvum in suo genere incolumeque vellet,

    id. ib. 4, 8, 19. —
    d.
    With an inf.-clause understood.
    (α).
    Velle, to wish: utinam hinc abierit in malam crucem! Ad. Ita nos velle aequom est (ita = eum abire, etc.), Plaut. Poen. 4, 1, 5:

    stulta es, soror, magis quam volo (i.e. te esse),

    id. Pers. 4, 4, 78; id. Trin. 1, 2, 8; 2, 4, 175; id. Stich. 1, 1, 13; id. Ps. 1, 5, 55:

    senatum non quod sentiret, sed quod ego vellem decernere,

    Cic. Mil. 5, 12:

    neque enim facile est ut irascatur cui tu velis judex (= cui tu eum irasci velis),

    id. Or. 2, 45, 190; cf. id. Sest. 38, 82.—
    (β).
    Referring to the will of superiors, etc.:

    deos credo voluisse, nam ni vellent, non fieret,

    Plaut. Aul. 4, 10, 46: jamne abeo? St. Volo (sc. te abire), so I will, id. Cas. 2, 8, 57; cf. id. Mil. 4, 6, 12; id. Merc. 2, 3, 33.—
    (γ).
    To mean, intend (v. B. 3.):

    acutum etiam illud est cum ex alterius oratione aliud atque ille vult (sc. te excipere),

    Cic. Or. 2, 67, 273.—
    (δ).
    To require, demand (v B. 7.):

    veremur quidem vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,

    Liv. 39, 37, 17;

    and of things as subjects: cadentque vocabula, si volet usus (i. e. ea cadere),

    Hor. A. P. 71.—
    (ε).
    To be of opinion, will have (v. B. 8.):

    ergo ego, inimicus, si ita vultis, homini, amicus esse rei publicae debeo,

    Cic. Prov. Cons. 8, 19:

    nam illi regi tolerabili, aut, si voltis, etiam amabili, Cyro,

    id. Rep. 1, 28, 44; id. Fin. 2, 27, 89; 3, 4, 12; id. Cael. 21, 53; Liv. 21, 10, 7; Quint. 2, 17, 41.—
    (ζ).
    With ellips. of predic. inf. (v. A. 2. b.): cras de reliquiis nos volo (i. e. cenare), it is my intention that we dine, etc., Plaut. Stich. 3, 2, 40:

    volo Varronem (i. e. hos libros habere),

    Cic. Att. 13, 25, 3.
    C.
    With ut, ne, or ut ne.
    1.
    With ut.
    a.
    To wish:

    volo ut quod jubebo facias,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 65:

    quia enim id maxime volo ut illi istac confugiant,

    id. Most. 5, 1, 49:

    ut mihi aedes aliquas conducat volo,

    id. Merc. 3, 2, 17: hoc prius volo meam rem agere. Th. Quid id est? Ph. Ut mihi hanc despondeas, id. Curc. 5, 2, 71: quid vis, nisi ut maneat Phanium? Ter. Phorm. 2, 2, 8:

    velim ut tibi amicus sit,

    Cic. Att. 10, 16, 1:

    quare id quoque velim... ut sit qui utamur,

    id. ib. 11, 11, 2:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla... modestiae fructum aliquem percipere potuisset,

    id. Sull. 1, 1:

    equidem vellem uti pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 33, 2:

    his ut sit digna puella volo,

    Mart. 11, 27, 14.—Both subjects denoting the same person: volueram, inquit, ut quam plurimum tecum essem, Brut. ap. Cic. Att. 13, 38, 1.—
    b.
    It is the will of, to want, ordain (v. B. 2.):

    at ego deos credo voluisse ut apud te me in nervo enicem,

    Plaut. Aul. 4, 10, 17: numquid me vis? Le. Ut valeas, id. Cist. 1, 1, 120: numquid vis? Ps. Dormitum ut abeas, id. Ps. 2, 2, 70:

    volo ut mihi respondeas,

    Cic. Vatin. 6, 14; 7, 17; 7, 18; 9, 21;

    12, 29: nuntia Romanis, caelestes ita velle ut mea Roma caput orbis terrarum sit,

    Liv. 1, 16, 7.—
    c.
    To intend, it is the purpose, aim, etc., the two subjects being the same:

    id quaerunt, volunt haec ut infecta faciant,

    Plaut. Cas. 4, 4, 9.—
    d.
    With other verbs:

    quod peto et volo parentes meos ut commonstres mihi,

    Ter. Heaut. 5, 4, 4:

    quasi vero aut populus Romanus hoc voluerit, aut senatus tibi hoc mandaverit ut... privares,

    Cic. Verr. 2, 3, 19, § 48;

    with opto,

    id. Imp. Pomp. 16, 48;

    with laboro,

    Liv. 42, 14, 3;

    with aequum censere,

    id. 39, 19, 7.—
    2.
    With ne:

    at ne videas velim,

    Plaut. Rud. 4, 4, 23:

    quid nunc vis? ut opperiare hos sex dies saltem modo, ne illam vendas, neu me perdas, etc.,

    id. Ps. 1, 3, 102:

    credibile est hoc voluisse legumlatorem, ne auxilia liberorum innocentibus deessent,

    intended, Quint. 7, 1, 56.—
    3.
    With ut ne: quid nunc tibi vis? Mi. Ut quae te cupit, eam ne spernas, Plaut. Mil. 4, 2, 60.
    D.
    With subjunct. of dependent verb (mostly ante-class.; class. and freq. with velim and vellem; but in Cic. mostly epistolary and colloquial).
    1.
    To wish:

    ergo animum advortas volo,

    Plaut. Capt. 2, 3, 23; 2, 3, 28; 2, 3, 70:

    volo amet me patrem,

    id. As. 1, 1, 63 dub.:

    hoc volo agatis,

    id. Cist. 1, 1, 83:

    ducas volo hodie uxorem,

    Ter. And. 2, 3, 14:

    quid vis faciam?

    Plaut. Merc. 1, 2, 49; Ter. Eun. 5, 8, 24; Plaut. Mil. 2, 3, 64; 2, 3, 65; 2, 6, 65; 3, 3, 3; id. Ps. 4, 1, 17; 4, 7, 19; id. Cas. 2, 3, 56; id. Capt. 1, 2, 12; id. Poen. 3, 2, 16; id. Pers. 2, 4, 23; id. Rud. 5, 2, 45; 5, 3, 58; id. Stich. 5, 2, 21; Ter. Heaut. 4, 6, 14:

    volo etiam exquiras quam diligentissime poteris quid Lentulus agat?

    Cic. Att. 8, 12, 6:

    Othonem vincas volo,

    id. ib. 13, 29, 2:

    eas litteras volo habeas,

    id. ib. 13, 32, 3:

    visne igitur videamus quidnam sit, etc.,

    id. Rep. 1, 10, 15: visne igitur descendatur ad Lirim? id. Fragm. ap. Macr. S. 6, 4:

    volo, inquis, sciat,

    Sen. Ben. 2, 10, 2.—
    2.
    To be of opinion that something should be, demand, require (v. B. 7.): volo enim se efferat in adulescentia fecunditas, I like to see, etc., Cic. Or. 2, 21, 88:

    volo hoc oratori contingat ut, etc.,

    id. Brut. 84, 290.—
    3.
    With subj.-clause understood:

    abi atque obsona, propera! sed lepide volo (i. e. obsones),

    Plaut. Cas. 2, 8, 55.
    E.
    With object nouns, etc.
    1.
    With acc. of a thing.
    a.
    With a noun, to want, wish for, like to have:

    voltisne olivas, aut pulmentum, aut capparim?

    Plaut. Curc. 1, 1, 90:

    animo male est: aquam velim,

    id. Am. 5, 1, 6:

    quia videt me suam amicitiam velle,

    id. Aul. 2, 3, 68; so,

    gratiam tuam,

    id. Curc. 2, 3, 52; 2, 3, 56:

    aquam,

    id. ib. 2, 3, 34:

    discidium,

    Ter. And. 4, 2, 14: nullam ego rem umquam in vita mea Volui quin tu in ea re mihi advorsatrix fueris, I never had any wish in my life, etc., id. Heaut. 5, 3, 5: (dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain, i. e. as a province, Cic. Att. 12, 7, 1:

    mihi frumento non opus est: nummos volo,

    I want the money, id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    non poterat scilicet negare se velle pacem,

    id. Att. 15, 1 a, 3; cf. id. ib. 13, 32, 2 (v. II. C. 4. infra):

    si amplius obsidum (= plures obsides) vellet, dare pollicentur,

    Caes. B. G. 6, 9 fin.:

    pacem etiam qui vincere possunt, volunt,

    Liv. 7, 40, 18:

    ferunt (eum)... honestum finem voluisse,

    Tac. A. 6, 26:

    cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12:

    mensae munera si voles secundae, Marcentes tibi porrigentur uvae,

    Mart. 5, 78, 11.—
    b.
    Neutr. adjj., denoting things, substantively used: utrum vis opta, dum licet. La. Neutrum volo, Plaut. Ps. 3, 6, 16:

    quorum isti neutrum volunt,

    acknowledge neither, Cic. Fat. 12, 28:

    voluimus quaedam, contendimus... Obtenta non sunt,

    we aspired to certain things, id. Balb. 27, 61:

    restat ut omnes unum velint,

    hold one opinion, id. Marcell. 10, 32:

    si plura velim,

    if I wished for more, Hor. C. 3, 16, 38:

    per quod probemus aliud legislatorem voluisse,

    that the law-giver intended something different, Quint. 7, 6, 8:

    ut putent, aliud quosdam dicere, aliud velle,

    that they say one thing and mean another, id. 9, 2, 85:

    utrum is qui scripsit... voluerit,

    which of the two was meant by the author, id. 7, 9, 15:

    ut nemo contra id quod vult dicit, ita potest melius aliquid velle quam dicit,

    mean better than he speaks, id. 9, 2, 89:

    quis enim pudor omnia velle?

    to desire every thing, Mart. 12, 94, 11.—
    c.
    With neutr. demonstr. expressed or understood, to want, intend, aim at, like, will:

    immo faenus: id primum volo,

    Plaut. Most. 3, 1, 64:

    proximum quod sit bono... id volo,

    id. Capt. 2, 2, 22:

    nisi ea quae tu vis volo,

    unless my purpose is the same as yours, id. Ep. 2, 2, 82:

    siquidem id sapere'st, velle te id quod non potest contingere,

    Ter. Heaut. 2, 3, 83:

    hoc (i. e. otium cum dignitate) qui volunt omnes optimates putantur,

    who aim at this, Cic. Sest. 45, 98:

    privatum oportet in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint,

    id. Off. 1, 34, 124:

    quid est sapientia? Semper idem velle atque idem nolle,

    Sen. Ep. 20, 5:

    pudebit eadem velle quae volueras puer,

    id. ib. 27, 2:

    nec volo quod cruciat, nec volo quod satiat,

    Mart. 1, 57, 4.—With demonstr. in place of inf.-clause:

    hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae (sc. poenas in me sumi),

    Verg. A. 2, 104:

    hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis (sc. verum esse, Herculem, etc.),

    Ov. H. 9, 7; Hor. S. 2, 3, 88.—
    d.
    With neutr. of interrog. pron.: quid nunc vis? Am. Sceleste, at etiam quid velim, id tu me rogas? what do you want now? Plaut. Am. 4, 2, 5:

    eloquere quid velis,

    id. Cas. 2, 4, 2: heus tu! Si. Quid vis? id. Ps. 4, 7, 21; so Ter. Eun. 2, 1, 11; cf. Hor. S. 2, 3, 152:

    sed plane quid velit nescio,

    what his intentions are, Cic. Att. 15, 1 a, 5; id. de Or. 2, 20, 84:

    mittunt etiam ad dominos qui quaerant quid velint,

    to ask for their orders, id. Tusc. 2, 17, 41:

    quid? Si haec... ipsius amici judicarunt? Quid amplius vultis?

    what more do you require, will you have? id. Verr. 2, 3, 65, § 152:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    spectatur quid voluerit scriptor,

    we find out the author's intention, Quint. 7, 10, 1.—Sometimes quid vult = quid sibi vult (v. 4. b.), to mean, signify:

    capram illam suspicor jam invenisse... quid voluerit,

    what it signified, Plaut. Merc. 2, 1, 30:

    sed tamen intellego quid velit,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    quid autem volunt ea di immortales significantes quae sine interpretibus non possimus intellegere? etc.,

    id. Div. 2, 25, 54.—Of things as subjects:

    hunc ensem mittit tibi... Et jubet ex merito scire quid iste velit,

    Ov. H. 11, 96.—
    e.
    With rel. pron.:

    quod volui, ut volui, impetravi... a Philocomasio,

    Plaut. Mil. 4, 5, 1:

    ut quod frons velit oculi sciant,

    that the eyes know what the forehead wants, id. Aul. 4, 1, 13:

    illi quae volo concedere,

    to yield to him my wishes, id. Cas. 2, 3, 49:

    si illud quod volumus dicitur,

    what we like, id. Truc. 1, 2, 95:

    multa eveniunt homini quae volt, quae nevolt,

    id. Trin. 2, 2, 84; id. Ep. 2, 2, 4:

    quamquam (litterae tuae) semper aliquid adferunt quod velim,

    Cic. Att. 11, 11, 1:

    quae vellem quaeque sentirem dicendi,

    id. Marcell. 1, 1:

    uti ea quae vellent impetrarent,

    Caes. B. G. 1, 31:

    satis animi ad id quod tam diu vellent,

    to carry out what they had desired so long, Liv. 4, 54, 5:

    sed quod volebant non... expediebant,

    their purpose, id. 24, 23, 9. —Idiomatically: quod volo = quod demonstrare volo, what I intend to prove:

    illud quod volumus expressum est, ut vaticinari furor vera soleat,

    Cic. Div. 1, 31, 67:

    bis sumpsit quod voluit,

    he has twice begged the question, id. ib. 2, 52, 107.—With indef. relations:

    cornucopia ubi inest quidquid volo,

    whatever I wish for, Plaut. Ps. 2, 3, 5:

    Caesar de Bruto solitus est dicere: magni refert hic quid velit, sed quidquid volt, valde volt,

    whatever he wills he wills strongly, Cic. Att. 14, 1, 2.—
    f.
    With indef. pronn.
    (α).
    Si quid vis, if you want any thing: illo praesente mecum agito si quid voles, [p. 2008] Plaut. Most. 5, 1, 72: Py. Adeat si quid volt. Pa. Si quid vis, adi, mulier, id. Mil. 4, 2, 47:

    eumque Alexander cum rogaret, si quid vellet, ut diceret,

    id. Or. 2, 66, 266; Caes. B. G. 1, 7 fin.
    (β).
    Nisi quid vis, unless you wish to give some order, to make some remark, etc.:

    ego eo ad forum nisi quid vis,

    Plaut. As. 1, 1, 94:

    nunc de ratione videamus, nisi quid vis ad haec,

    Cic. Tusc. 2, 18, 42.—
    (γ).
    Numquid vis or ecquid vis? have you any orders to give? a formula used by inferiors before leaving their superiors; cf. Don. ad Ter. Ad. 2, 2, 39:

    visunt, quid agam, ecquid velim,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113:

    numquid vis aliud?

    Ter. Eun. 1, 2, 111; 1, 2, 106; id. Ad. 2, 2, 39; 3, 3, 78; id. Hec. 2, 2, 30:

    numquid vellem rogavit,

    Cic. Att. 6, 3, 6:

    frequentia rogantium num quid vellet,

    Liv. 6, 34, 7:

    rogavit num quid in Sardiniam vellet. Te puto saepe habere qui num quid Romam velis quaerant,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 1.—
    2.
    With acc. of the person: aliquem velle.
    (α).
    To want somebody, i. e. in order to see him, to speak with him (ante-class. and colloq.):

    Demenaetum volebam,

    I wanted, wished to see, Demenoetus, Plaut. As. 2, 3, 12:

    bona femina et malus masculus volunt te,

    id. Cist. 4, 2, 40:

    solus te solum volo,

    id. Capt. 3, 4, 70:

    quia non est intus quem ego volo,

    id. Mil. 4, 6, 40:

    hae oves volunt vos,

    id. Bacch. 5, 2, 24:

    quis me volt? Perii, pater est,

    Ter. And. 5, 3, 1:

    centuriones trium cohortium me velle postridie,

    Cic. Att. 10, 16, 4.—With paucis verbis or paucis, for a few words ( moments):

    volo te verbis pauculis,

    Plaut. Ep. 3, 4, 28:

    sed paucis verbis te volo, Palaestrio,

    id. Mil. 2, 4, 22:

    Sosia, Adesdum, paucis te volo,

    Ter. And. 1, 1, 2.—
    (β).
    To love, like somebody, to be fond of somebody (anteclass. and poet.):

    hanc volo (= amo),

    Plaut. As. 5, 1, 18:

    sine me amare unum Argyrippum... quem volo,

    id. ib. 3, 2, 38:

    quom quae te volt, eamdem tu vis,

    id. Mil. 4, 2, 80:

    aut quae (vitia) corpori' sunt ejus siquam petis ac vis,

    Lucr. 4, 1152:

    quam volui nota fit arte mea,

    Ov. Am. 1, 10, 60: nolo virum, facili redimit qui sanguine famam: hunc volo, laudari qui sine morte potest, I like the one who, etc., Mart. 1, 8, 6.—
    (γ).
    To wish to have:

    roga, velitne an non uxorem,

    whether he wishes to have his wife or not, Ter. Hec. 4, 1, 43:

    ut sapiens velit gerere rem publicam, atque... uxorem adjungere, et velle ex ea liberos (anacoluth.),

    Cic. Fin. 3, 20, 68.—

    With two accusatives: (narrato) illam te amare et velle uxorem,

    that you wish to have her as your wife, Ter. Heaut. 4, 3, 25; cf. id. Phorm. 1, 2, 65.—
    3.
    With two accusatives, of the person and the thing: aliquem aliquid velle, to want something of somebody (cf.: aliquem aliquid rogare; mostly ante-class.;

    not in Cic.): numquid me vis?

    Plaut. Cist. 1, 1, 120:

    face certiorem me quid meus vir me velit,

    id. Cas. 2, 6, 1:

    num quidpiam me vis aliud?

    id. Truc. 2, 4, 81:

    nunc verba in pauca conferam quid te velim,

    id. As. 1, 1, 74:

    narrabit ultro quid sese velis,

    id. Ps. 2, 4, 60:

    quid me voluisti?

    id. Mil. 4, 2, 35:

    numquid aliud me vis?

    Ter. Phorm. 1, 2, 101:

    quin tu uno verbo dic quid est quod me velis,

    id. And. 1, 1, 18; Plaut. Capt. 3, 4, 85; id. Cist. 2, 3, 49; id. As. 2, 3, 12; id. Merc. 5, 2, 27; id. Pers. 4, 6, 11; Ter. Heaut. 4, 8, 31; id. Phorm. 2, 4, 18; id. Eun. 2, 3, 47; id. Hec. 3, 4, 15:

    si quid ille se velit, illum ad se venire oportere,

    Caes. B. G. 1, 34:

    cum mirabundus quidnam (Taurea) sese vellet, resedisset Flaccus, Me quoque, inquit, etc.,

    Liv. 26, 15, 11; also, I want to speak with somebody (v. 2. a. a):

    paucis, Euclio, est quod te volo,

    Plaut. Aul. 2, 2, 22:

    est quod te volo secreto,

    id. Bacch. 5, 2, 33.—
    4.
    With acc. of thing and dat. of the person: aliquid alicui velle, to wish something to somebody (= cupio aliquid alicui; v. cupio;

    rare): quamquam vobis volo quae voltis, mulieres,

    Plaut. Rud. 4, 4, 1:

    si ex me illa liberos vellet sibi,

    Ter. Hec. 4, 4, 33:

    praesidium velle se senectuti suae,

    id. ib. 1, 2, 44:

    nihil est mali quod illa non initio filio voluerit, optaverit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    rem Romanam huc provectam ut externis quoque gentibus quietem velit,

    Tac. A. 12, 11:

    cui ego omnia meritissimo volo et debeo,

    to whom I give and owe my best wishes, Quint. 9, 2, 35.—Esp., in the phrase quid vis (vult) with reflex. dat. of interest, lit. what do you want for yourself?
    a.
    Quid tibi vis = quid vis, the dat. being redundant (rare):

    quid aliud tibi vis?

    what else do you want? Ter. Heaut. 2, 3, 90.—With quisque:

    haud ita vitam agerent ut nunc plerumque videmus Quid sibi quisque velit nescire,

    be ignorant as to their own aims and purposes, Lucr. 3, 1058.—
    b.
    What do you mean? what do you drive at? what is your scope, object, drift (rare in post-Aug. writers; Don. ad Ter. Eun. prol. 45, declares it an archaism).
    (α).
    In 1 st pers. (rare):

    nunc quid processerim huc, et quid mihi voluerim dicam,

    and what I meant thereby, what was the purpose of my coming, Plaut. As. prol. 6:

    quid mihi volui? quid mihi nunc prodest bona voluntas?

    Sen. Ben. 4, 21, 6.—
    (β).
    In 2 d pers.:

    quid nunc tibi vis, mulier, memora,

    what is the drift of your talk? Plaut. Mil. 4, 2, 60: sed quid nunc tibi vis? what do you want to come at (i.e. by your preamble)? id. Poen. 1, 1, 24: quid tu tibi vis? Ego non tangam meam? what do you mean? i. e. what is your purpose? Ter. Eun. 4, 7, 28:

    quid tibi vis? quid cum illa rei tibi est?

    id. ib. 4, 7, 34:

    quid est quod sic gestis? quid sibi hic vestitus quaerit? Quid est quod laetus sis? quid tibi vis?

    what do you mean by all this? id. ib. 3, 5, 11:

    quid est, inepta? quid vis tibi? quid rides?

    id. ib. 5, 6, 6:

    quid vis tibi? Quid quaeris?

    id. Heaut. 1, 1, 9: Ph. Fabulae! Ch. Quid vis tibi? id. Phorm. 5, 8, 53:

    roganti ut se in Asiam praefectum duceret, Quid tibi vis, inquit, insane,

    Cic. Or. 2, 67, 269; so in 2 d pers. plur.:

    pro deum fidem, quid vobis vultis?

    Liv. 3, 67, 7.—
    (γ).
    In 3 d pers.:

    quid igitur sibi volt pater? cur simulat?

    Ter. And. 2, 3, 1:

    quid hic volt veterator sibi?

    id. ib. 2, 6, 26:

    proinde desinant aliquando me isdem inflare verbis: quid sibi iste vult?... Cur ornat eum a quo desertus est?

    Cic. Dom. 11, 29:

    quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret?

    Caes. B. G. 1, 44 med.:

    conicere in eum oculos, mirantes quid sibi vellet (i. e. by courting the plebeians),

    Liv. 3, 35, 5:

    qui quaererent quid sibi vellent qui armati Aventinum obsedissent,

    id. 3, 50, 15:

    quid sibi voluit providentia quae Aridaeum regno imposuit?

    Sen. Ben. 4, 31, 1: volt, non volt dare Galla mihi, nec dicere possum quod volt et non volt, quid sibi Galla velit, Mart: 3, 90, 2.—
    (δ).
    Transf. of things as subjects, what means, what signifies? quid volt sibi, Syre, haec oratio? Ter. Heaut. 4, 1, 2:

    ut pernoscatis quid sibi Eunuchus velit,

    id. Eun. prol. 45:

    quid ergo illae sibi statuae equestres inauratae volunt?

    Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150:

    quid haec sibi horum civium Romanorum dona voluerunt?

    id. ib. 2, 3, 80, §

    186: avaritia senilis quid sibi velit, non intellego,

    what is the meaning of the phrase, id. Sen. 18, 66:

    quid ergo illa sibi vult pars altera orationis qua Romanos a me cultos ait?

    Liv. 40, 12, 14:

    tacitae quid vult sibi noctis imago?

    Ov. M. 9, 473.—
    5.
    Bene or male alicui velle, to wish one well or ill, to like or dislike one (ante-class. and poet.): Ph. Bene volt tibi. St. Nequam est illud verbum bene volt, nisi qui bene facit, Plaut. Trin. 2, 4, 37 sq.:

    jam diu ego huic bene et hic mihi volumus,

    id. Ps. 1, 3, 4:

    ut tibi, dum vivam, bene velim plus quam mihi,

    id. Cas. 2, 8, 30:

    egone illi ut non bene vellem?

    id. Truc. 2, 4, 90; cf. id. ib. 2, 4, 95; id. Merc. 2, 1, 21; id. Ps. 4, 3, 7; id. Poen. 3, 3, 9:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6:

    quo tibi male volt maleque faciet,

    Plaut. Pers. 5, 2, 44:

    atque isti etiam parum male volo,

    id. Truc. 5, 7; cf. id. As. 5, 1, 13:

    utinam sic sient qui mihi male volunt,

    Ter. Eun. 4, 3, 13:

    non sibi male vult,

    he does not dislike himself, Petr. 38; so, melius or optime alicui velle, to like one better or best:

    nec est quisquam mihi aeque melius quoi vellem,

    Plaut. Capt. 3, 5, 42; id. Merc. 5, 2, 57:

    illi ego ex omnibus optime volo,

    id. Most. 1, 4, 24.—And bene velle = velle: bene volueris in precatione augurali Messalla augur ait, significare volueris, Fest. s. v. bene sponsis, p. 351.—
    6.
    With abl.: alicujus causa velle, to like one for his own sake, i. e. personally, a Ciceronian phrase, probably inst. of omnia alicujus causa velle; lit. to wish every thing (i.e. good) in somebody's behalf.
    (α).
    With omnia expressed: etsi mihi videor intellexisse cum tecum de re M. Annaeii locutus sum, te ipsius causa vehementer omnia velle, tamen, etc.... ut non dubitem quin magnus cumulus accedat commenda tionis meae, Cic. Fam. 13, 55, 1:

    repente coepit dicere, se omnia Verris causa velle,

    that he had the most friendly disposition towards Verres, id. Verr. 2, 2, 26, § 64:

    accedit eo quod Varro magnopere ejus causa vult omnia,

    id. Fam. 13, 22, 1.—
    (β).
    Without omnia:

    per eos qui nostra causa volunt, valentque apud illum,

    Cic. Att. 11, 8, 1:

    sed et Phameae causa volebam,

    id. ib. 13, 49, 1:

    etsi te ipsius Attici causa velle intellexeram,

    id. ib. 16, 16, A, 6:

    valde enim ejus causa volo,

    id. Fam. 16, 17, 2 fin.:

    illud non perficis quo minus tua causa velim,

    id. ib. 3, 7, 6;

    12, 7, 1: si me velle tua causa putas,

    id. ib. 7, 17, 2:

    regis causa si qui sunt qui velint,

    id. ib. 1, 1, 1:

    credo tua causa velle Lentulum,

    id. Q. Fr. 1, 4, 5; id. Div. in Caecil. 6, 21; cf. id. Imp. Pomp. (v. C. 1. b. supra), where the phrase has its literal meaning; cf. also: alicujus causa (omnia) cupere; v. cupio.—
    7.
    With acc. and subjunct. per ecthesin (ante-class.): nunc ego illum meum virum veniat velim (by mixture of constructions: meum virum velim; and:

    meus vir veniat velim),

    Plaut. Cas. 3, 2, 29:

    nunc ego Simonidem mi obviam veniat velim,

    id. Ps. 4, 5, 10:

    nimis hercle ego illum corvum ad me veniat velim,

    id. Aul. 4, 6, 4:

    saltem aliquem velim qui mihi ex his locis viam monstret,

    id. Rud. 1, 3, 35:

    patrem atque matrem viverent vellem tibi,

    id. Poen. 5, 2, 106; cf. id. Merc. 2, 1, 30 (v. E. 1. d. supra).
    F.
    Velle used absolutely, variously rendered to will, have a will, wish, consent, assent:

    quod vos, malum... me sic ludificamini? Nolo volo, volo nolo rursum,

    I nill I will, I will I nill again, Ter. Phorm. 5, 8, 57: novi ingenium mulierum: Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro, they will not where you will, etc., id. Eun. 4, 7, 43:

    quis est cui velle non liceat?

    who is not free to wish? Cic. Att. 7, 11. 2:

    in magnis et voluisse sat est,

    Prop. 2, 10 (3, 1), 6:

    tarde velle nolentis est,

    slow ness in consenting betrays the desire to refuse, Sen. Ben. 2, 5, 4:

    quae (animalia) nullam injuriam nobis faciunt, quia velle non possunt, id. Ira, 2, 26, 4: ejus est nolle qui potest velle,

    the power to assent implies the power to dissent, Dig. 50, 17, 3.—So velle substantively:

    sed ego hoc ipsum velle miserius duco quam in crucem tolli,

    that very wishing, Cic. Att. 7, 11, 2: inest enim velle in carendo, the word carere implies the notion of a wish, id. Tusc. 1, 36, 88:

    velle ac posse in aequo positum erat,

    his will and power were balanced, Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    velle tuum nolo, Didyme, nolle volo,

    Mart. 5, 83, 2:

    velle suum cuique est,

    each has his own likings, Pers. 5, 53.
    II.
    In partic.
    A.
    Redundant, when the will to do is identified with the act itself.
    1.
    In imperative sentences.
    a.
    In independent sentences introduced by noli velle, where noli has lost the idea of volition:

    nolite, judices, hunc velle maturius exstingui vulnere vestro quam suo fato,

    do not resolve, Cic. Cael. 32, 79:

    nolite igitur id velle quod fieri non potest,

    id. Phil. 7, 8, 25: qui timor bonis omnibus injectus sit... nolite a me commoneri velle, do not wish, expect, to be reminded by me, etc., id. Mur. 25, 50: nolite hunc illi acerbum nuntium velle perferri, let it not be your decision that, etc., id. Balb. 28, 64: cujus auspicia pro vobis experti nolite adversus vos velle experiri, do not desire, etc., Liv. 7, 40, 16:

    noli adversum eos me velle ducere, etc.,

    Nep. Att. 4, 2.—
    b.
    Ne velis or ne velit fecisse = ne feceris, or ne facito (v. I. A. 3. a. supra).—So ne velis with pres. inf.:

    neve, revertendi liber, abesse velis (= neve abfueris),

    Ov. H. 1, 80.—
    c.
    In affirmative imperative sentences (velim esse = esto;

    rare): tu tantum fida sorori Esse velis (= fida esto or sis),

    Ov. M. 2, 745; and in 3 d pers.:

    di procul a cunctis... Hujus notitiam gentis habere velint (= habeant),

    id. P. 1, 7, 8:

    credere modo qui discet velit (= credat qui discet),

    Quint. 8, prooem. 12. —
    d.
    In clauses dependent on verbs of commanding and wishing:

    aut quia significant divam praedicere ut armis Ac virtute velint patriam defendere terram (= ut defendant),

    Lucr. 2, 641: precor quaesoque ne ante oculos patris facere et pati omnia infanda velis (= facias et patiaris). Liv. 23, 9, 2:

    monentes ne experiri vellet imperium cujus vis, etc.,

    id. 2, 59, 4; 39, 13, 2:

    et mea... opto Vulnera qui fecit facta levare velit,

    Ov. Tr. 5, 2, 18: nos contra (oravimus) [p. 2009]... ne vertere secum Cuncta pater fatoque urguenti incumbere vellet, Verg. A. 2, 653. —With pass. perf. inf. (v. I. B. 9. b. b):

    legati Sullam orant ut filii innocentis fortunas conservatas velit (virtually = fortunas conservet),

    Cic. Rosc. Am. 9, 25:

    a te peto ut utilitatem sociorum per te quam maxime defensam et auctam velis (= defendas et augeas),

    id. Fam. 13, 9, 3.—So after utinam or ut:

    utinam illi qui prius eum viderint me apud eum velint adjutum tantum quantum ego vellem si quid possem (= utinam illi me adjuvent quantum ego adjuvarem, etc.),

    id. Att. 11, 7, 7:

    cautius ut saevo velles te credere Marti (= utinam te credidisses),

    Verg. A. 11, 153:

    edictum praemittit ad quam diem magistratus... sibi esse praesto Cordubae vellet (= sibi praesto essent),

    Caes. B. C. 1, 19 (cf. also I. B. 9. b. b, and I. B. 2. fin. supra).—
    2.
    In conditional clauses, si facere velim = si faciam, often rendered by the potential or future auxiliaries would or will:

    non tu scis, Bacchae bacchanti si velis advorsarier, ex insana insaniorem facies? (= si advorseris),

    Plaut. Am. 2, 2, 80:

    si meum Imperium exsequi voluisset, interemptam oportuit (= si executus esset),

    Ter. Heaut. 4, 1, 22:

    si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est (= si id confitear),

    if I would acknowledge, Cic. Verr. 2, 2, 18, § 45:

    si quis velit ita dicere... nihil dicat (= si quis dicat),

    id. Fat. 14, 32:

    dies deficiat si velim numerare, etc.,

    id. N. D. 3, 32, 81;

    so,

    id. Tusc. 5, 35, 102; id. Verr. 2, 2, 21, § 52:

    qua in sententia si constare voluissent, suam auctoritatem... recuperassent,

    id. Fam. 1, 9, 14; id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. Lael. 20, 75:

    conicere potestis, si recordari volueritis quanta, etc.,

    if you will remember, id. Verr. 2, 4, 58, § 129; so id. Or. 1, 44, 197; id. Brut. 1, 2, 5:

    quod si audire voletis externa, maximas res publicas ab adulescentibus labefactatas reperietis,

    id. Sen. 6, 20; so id. Or. 1, 60, 256; 2, 23, 95:

    ejus me compotem voti vos facere potestis, si meminisse vultis, non vos in Samnio, etc.,

    Liv. 7, 40, 5; 23, 13, 6; 23, 15, 4: cum olera Diogeni lavanti Aristippus dixisset: si Dionysium adulare velles, ista non esses;

    Imo, inquit, si tu ista esse velles, non adulares Dionysium,

    Val. Max. 4, 3, ext. 4:

    ut si his (legibus) perpetuo uti voluissent, sempiternum habituri fuerint imperium,

    id. 5, 3, ext. 3:

    quid enim si mirari velit, non in silvestribus dumis poma pendere,

    Sen. Ira, 2, 10, 6; cf. Curt. 5, 1, 1; 3, 5, 6; Ov. H. 17 (18), 43.—With perf. inf. pass.:

    nisi ea (opera) certi auctores monumentis suis testata esse voluissent,

    Val. Max. 3, 2, 24.—
    3.
    In declarative sentences.
    a.
    Volo in 1 st pers. with perf. pass. inf. or part. (volo oratum esse or oratum = oro; v. I. B. 9. b. a and b):

    vos omnes opere magno esse oratos volo benigne ut operam detis, etc.,

    Plaut. Cas. prol. 21:

    justam rem et facilem esse oratam a vobis volo,

    id. Am. prol. 33:

    illud tamen te esse admonitum volo, etc.,

    Cic. Cael. 3, 8:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    Plaut. Capt. prol. 53:

    illud te, Tulli, monitum velim etc.,

    Liv. 1, 23, 8:

    quamobrem omnes eos oratos volo Ne, etc.,

    Ter. Heaut. prol. 26; so, factum volo = faciam: serva tibi sodalem, et mihi filium. Mne. Factum volo, I will, Plaut. Bacch. 3, 3, 91: pariter nunc opera me adjuves ac, etc. Nau. Factum volo, Ter. Phorm. 5, 3, 4; so Plaut. Pers. 2, 5, 10.—In 3 d pers.:

    esse salutatum vult te mea littera primum,

    Ov. P. 2, 7, 1.—
    b.
    With pres. inf.:

    propterea te vocari ad cenam volo (= voco te),

    Plaut. Capt. 1, 2, 72:

    sed nunc rogare hoc ego vicissim te volo: quid fuit, etc. (= nunc te rogo),

    id. Trin. 1, 2, 136.—
    c.
    With perf. act. inf.:

    pace tua dixisse velim (= pace tua dixerim),

    Ov. P. 3, 1, 9.—
    d.
    In other connections, when the will or purpose is made more prominent than the action:

    eorum alter, qui Antiochus vocatur, iter per Siciliam facere voluit (= fecit),

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 61:

    si suscipere eam (religionem) nolletis, tamen in eo qui violasset sancire vos velle oporteret (= sancire vos oporteret),

    id. ib. 2, 4, 51, §

    114: ut insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum adspicere vellet (= adspiceret),

    Liv. 9, 7, 11:

    talentis mille percussorem in me emere voluisti (= emisti),

    Curt. 3, 5, 6: quin etiam senatus gratias ei agentem quod redire voluisset ante portas eduxit (= quod redisset), Val. Max. 3, 4, 4:

    utri prius gratulemur, qui hoc dicere voluit, an cui audire contigit? (= qui hoc dixit),

    id. 4, 7, ext. 2:

    sic tua non paucae carpere facta volent (= carpent),

    Ov. P. 3, 1, 64.
    B.
    Velim, as potential subjunctive (mostly in 1 st pers. sing., as subjunctive of modest statement), = volo, I wish, I should like.
    1.
    With verb in the second person.
    a.
    With pres. subj., so most frequently in Cic.
    (α).
    As a modest imperative of the dependent verb: velim facias = fac, I wish you would do it, please do it:

    ego quae in rem tuam sint, ea velim facias,

    Ter. Phorm. 2, 4, 9:

    eas (litteras) in eundem fasciculum velim addas,

    Cic. Att. 12, 53:

    eum salvere jubeas velim,

    id. ib. 7, 7, 7:

    velim me facias certiorem, etc.,

    id. ib. 1, 19, 9:

    tu velim saepe ad nos scribas,

    id. ib. 1, 12, 4:

    velim mihi ignoscas,

    id. Fam. 13, 75, 1:

    tu velim animum a me parumper avertas,

    id. Lael. 1, 5; cf. id. Att. 1, 11, 3; 7, 3, 11; 8, 12, 5; id. Fam. 15, 3, 2 et saep.:

    haec pro causa mea dicta accipiatis velim,

    Liv. 42, 34, 13: velim, inquit, hoc mihi probes, Aug. ap. Suet. Aug. 51:

    Musa velim memores, etc.,

    Hor. S. 1, 5, 53.—
    (β).
    Expressing a wish without a command (v. vellem):

    vera dicas velim,

    I wish you told the truth, Plaut. Cas. 2, 3, 18:

    quam velim Bruto persuadeas ut Asturae sit,

    Cic. Att. 14, 15, 4:

    ipse velim poenas experiare meas,

    Ov. Tr. 3, 11, 74;

    so in asseverations: ita velim me promerentem ames, dum vivas, mi pater, ut... id mihi vehementer dolet,

    Ter. Ad. 4, 5, 47.—
    b.
    With infinitive clause.
    (α).
    With the force of a modest imperative:

    sed qui istuc credam ita esse, mihi dici velim (i. e. a te),

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    extremum illud est quod mihi abs te responderi velim,

    Cic. Vat. 17, 41 (may be a dependent subjunctive):

    itaque vos ego, milites, non eo solum animo.... pugnare velim, etc.,

    Liv. 21, 41, 10.—
    (β).
    As a mere wish:

    velim te arbitrari, frater, etc.,

    Plaut. Aul. 2, 1, 1:

    primum te arbitrari id quod res est velim,

    Ter. Eun. 5, 5, 9.—With perf. act.:

    hanc te quoque ad ceteras tuas eximias virtutes, Masinissa, adjecisse velim,

    Liv. 30, 14, 6.—With perf. pass., Liv. 1, 23, 8 (v. II. A. 3. a. supra).—
    c.
    With ut (rare):

    de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esse,

    Cic. Fam. 4, 14, 4. —
    d.
    With ne (rare), Plaut. Rud. 4, 4, 23 (v. I. C. 2. supra).—
    2.
    With dependent verb in the third person, expressing a wish.
    a.
    With pres. subj.:

    ita se defatigent velim Ut, etc.,

    Ter. Ad. 4, 1, 3:

    de Cicerone quae mihi scribis, jucunda mihi sunt: velim sint prospera,

    Cic. Att. 14, 11, 2:

    velim seu Himilco, seu Mago respondeat,

    Liv. 23, 12, 15:

    sint haec vera velim,

    Verg. Cir. 306:

    nulla me velim syllaba effugiat,

    Quint. 11, 2, 45.—With final clause:

    tu velim mihi ad urbem praesto sis, ut tuis consiliis utar,

    Cic. Att. 9, 16, 3; cf. id. ib. 11, 11, 2 (v. I. C. 2. supra).—With ellips. of pres. subj.:

    velim mehercule Asturae Brutus (i. e. sit),

    Cic. Att. 14, 11, 1.—
    b.
    With perf. subj. (a wish referring to the past):

    nimis velim improbissumo homini malas edentaverint,

    Plaut. Rud. 3, 2, 48.—
    c.
    With inf.-clause:

    ne ego nunc mihi modium mille esse argenti velim!

    Plaut. Stich. 4, 2, 9: di me perdant! Me. Quodcunque optes, velim tibi contingere, id. Cist. 2, 1, 30:

    velim eum tibi placere quam maxime,

    Cic. Brut. 71, 249: idque primum ita esse velim;

    deinde etiam, si non sit, mihi persuaderi tamen velim,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    quod faxitis, deos velim fortunare,

    Liv. 6, 41, 12.—With perf. pass. inf. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    edepol te hodie lapide percussum velim,

    Plaut. Stich. 4, 2, 33:

    moribus praefectum mulierum hunc factum velim,

    id. Aul. 3, 5, 30.—With inf.-clause understood:

    nimium plus quam velim nostrorum ingenia sunt mobilia,

    Liv. 2, 37, 4.—
    3.
    With verb in the first person.
    a.
    With inf. pres. (so most freq.):

    atque hoc velim probare omnibus, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47:

    velim scire ecquid de te recordere,

    id. Tusc. 1, 6, 13:

    quare te, ut polliceris, videre plane velim,

    id. Att. 11, 9, 3:

    nec vero velim... a calce ad carceres revocari,

    id. Sen. 23, 83:

    sed multitudo ea quid animorum... habeat scire velim,

    Liv. 23, 12, 7:

    interrogare tamen velim, an Isocrates Attice dixerit,

    Quint. 12, 10, 22.—With perf. inf. act., Ov. P. 3, 1, 9 (v. II. A. 3. c.).—
    b.
    With acc. and inf.:

    quod velis, modo id velim me scire,

    Plaut. Cas. 2, 4, 8.—So with perf. pass. inf.:

    ego praeterquam quod nihil haustum ex vano velim, Fabium... potissimum auctorem habui,

    Liv. 22, 7, 4.—
    c.
    With subj. pres.:

    eo velim tam facili uti possim et tam bono in me quam Curione,

    Cic. Att. 10, 8, 10 B. and K. ex conj. Mull. (Lachm., Hoffm. posse; al. possem).—
    4.
    Velim in the principal sentence of conditional clauses, I would, I should be willing:

    aetatem velim servire, Libanum ut (= si) conveniam modo,

    Plaut. As. 2, 2, 8:

    velim, si fieri possit,

    id. Truc. 2, 4, 12:

    si quid tibi compendi facere possim, factum edepol velim (redundant),

    id. ib. 2, 4, 26:

    si possim, velim,

    id. Stich. 4, 2, 9:

    nec velim (imitari orationes Thucydidis) si possim,

    Cic. Brut. 83, 287:

    si liceat, nulli cognitus esse velim,

    Ov. Tr. 5, 12, 42.—
    5.
    The other persons of velim in potential use (rare).
    a.
    Velis.
    (α).
    Imperatively = cupito:

    quoniam non potest fieri quod vis, Id velis quod possit,

    Ter. And. 2, 1, 6:

    atque aliquos tamen esse velis tibi, alumna, penates,

    Verg. Cir. 331.—
    (β).
    Declaratively with indef. subj.: quom inopia'st, cupias; quando ejus copia'st, tum non velis, then you (i.e. people, they) do not want it, Plaut. Trin. 3, 2, 45.—
    (γ).
    Redundant, as a form of the imperative of the dependent verb, Ov. Am. 1, 4, 38 (v. I. A. 3. a. b); id. H. 1, 80 (v. II. A. 1. b.); id. M. 2, 746 (v. II. A. 1. c.).—
    b.
    Velit.
    (α).
    Modestly for vult:

    te super aetherias licentius auras Haud pater ille velit, etc.,

    Verg. A. 7, 558: nemo enim minui velit id in quo maximus fuit, would like that to be diminished in which, etc., Quint. 12, 11, 6; cf. Verg. A. 2, 104, and Ov. H. 9, 7 (v. I. E. 1. c. supra).— So, poet., instead of vellet with perf. inf.:

    ut fiat, quid non illa dedisse velit?

    Ov. Am. 2, 17, 30.—
    (β).
    = imperative of third person:

    arma velit, poscatque simul rapiatque juventus,

    Verg. A. 7, 340.—Redundantly, giving to the dependent verb the force of an imperative, Quint. 8, prooem. 12 (v. II. A. 1. c. supra; v. also I. A. 3. a. supra).—
    c.
    Velimus.
    (α).
    In the optative sense of velim:

    sed scire velimus quod tibi nomen siet,

    Plaut. Pers. 4, 6, 18.—
    (β).
    With imperative sense (= let us, we should, etc.), Quint. 6, 3, 28 (v. I. A. 2. d. supra).—
    d.
    Velitis = velim velitis (i. e. jubeatis, jubete):

    novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis ut omnia ante nos bella gesta sunt,

    Liv. 9, 8, 10.—So especially in velitis jubeatis, a formula in submitting a law to the votes of the people in the comitia centuriata or tributa, let it be resolved and ordered by you:

    rogatus in haec verba populus: velitis jubeatisne haec sic fieri, si respublica populi Romani Quiritium, etc.,

    Liv. 22, 10, 2:

    velitis jubeatis, Quirites... uti de ea re Ser. Sulpicius praetor urbanus ad senatum referat, etc.,

    id. 38, 54, 3.—And parodied by Cic.:

    velitis jubeatis ut quod Cicero versum fecerit,

    Cic. Pis. 29, 72.—So in oblique discourse, vellent juberent:

    rogationem promulgavit, vellent juberent Philippo... bellum indici,

    Liv. 31, 6, 1:

    vellent juberentne se regnare,

    id. 1, 46, 1; cf.

    in the resolution of the people: plebis sic jussit: quod senatus... censeat, id volumus jubemusque,

    id. 26, 33, 14.—
    e.
    Velint, optative and redundant, Cic. Att. 11, 7, 7 (v. II. A. 1. d.); Ov. P. 1, 7, 8 (v. II. A. 1. c.).
    C.
    Vellem, as potential subjunctive, I wish, should like, should have liked, representing the wish as contrary to fact, while velim refers to a wish which may be realized:

    de Menedemo vellem verum fuisset, de regina velim verum sit,

    Cic. Att. 15, 4, 4. It is not used with imperative force; cf.:

    quod scribis, putare te... vellem scriberes, cur ita putares... tu tamen velim scribas,

    Cic. Att. 11, 24, 5.—Often quam vellem, how I wish, i. e. I wish very much; and in the same sense: nimium vellem, v. infra.
    1.
    With verb in first person.
    a.
    With inf. pres., I wish, would like, referring to present or future actions:

    videre equidem vos vellem, cum huic aurum darem,

    Plaut. Poen. 3, 3, 68:

    vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus,

    Cic. Sen. 10, 32:

    vellem equidem vobis placere, Quirites, sed, etc.,

    Liv. 3, 68, 9:

    quam fieri vellem meus libellus!

    Mart. 8, 72, 9.—With cuperem and optarem:

    nunc ego Triptolemi cuperem conscendere currus... Nunc ego Medeae vellem frenare dracones... Nunc ego jactandas optarem sumere pennas, etc.,

    Ov. Tr. 3, 8, 1 sqq.— [p. 2010] Rarely, I should have liked:

    tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem!

    Ter. Eun. 3, 5, 49.—And in conditional sense:

    maerorem minui: dolorem nec potui, nec, si possem, vellem (i. e. minuere),

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    certe ego, si sineres, titulum tibi reddere vellem,

    Ov. Tr. 4, 5, 13:

    sic nec amari quidem vellem (i. e. if I were in his place),

    Sen. Ira, 1, 20, 4.—
    b.
    With perf. inf., I wish I had:

    abiit, vah! Rogasse vellem,

    I wish I had asked him, Ter. Heaut. 5, 2, 25:

    maxime vellem semper tecum fuisse,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5:

    quam vellem petisse ab eo quod audio Philippum impetrasse,

    id. ib. 10, 4, 10:

    non equidem vellem, quoniam nocitura fuerunt, Pieridum sacris imposuisse manum,

    Ov. Tr. 4, 1, 27:

    ante equidem summa de re statuisse, Latini, Et vellem, et fuerat melius,

    Verg. A. 11, 303. —
    c.
    With inf.-clause, the predicate being a perf. part. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    virum me natam vellem,

    would I had been born a man! Ter. Phorm. 5, 3, 9.—
    d.
    With subj. imperf. (rare):

    quam vellem, Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10, 15.—
    2.
    The subject of the dependent verb in the second person.
    a.
    With subj. imperf. (the regular construction):

    hodie igitur me videbit, ac vellem tum tu adesses,

    I wish you could be present, Cic. Att. 13, 7, 2:

    quam vellem de his etiam oratoribus tibi dicere luberet,

    I wish you would please, id. Brut. 71, 248.—
    b.
    With subj. pluperf., I wish you had:

    vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses,

    Cic. Fam. 12, 4, 1:

    quam vellem te ad Stoicos inclinavisses,

    id. Fin. 3, 3, 10:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    id. Att. 10, 6, 2:

    quam vellem Bruto studium tuum navare potuisses,

    id. ib. 15, 4, 5.—
    c.
    With ne and pluperf. subj.:

    tu vellem ne veritus esses ne parum libenter legerem tuas litteras,

    Cic. Fam. 7, 33, 2.—
    d.
    With ellipsis of verb: vera cantas, vana vellem (i. e. cantares). Plaut. Most. 3, 4, 41.—
    3.
    With verb in third person.
    a.
    With imperf. subj. (the regular construction):

    patrem atque matrem viverent vellem tibi (per ecthesin, v. I. E. b.),

    Plaut. Poen. 5, 2, 106:

    vellem adesset Antonius, modo sine advocatis,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    vellem nobis hoc idem vere dicere liceret,

    id. Off. 3, 1, 1:

    vellem adesse posset Panaetius,

    id. Tusc. 1, 33, 81:

    vellem hoc esset laborare,

    id. Or. 2, 71, 287.—
    b.
    With pluperf. subj.:

    vellem aliqui ex vobis robustioribus hunc male dicendi locum suscepissent,

    Cic. Cael. 3, 7:

    vellem dictum esset ab eodem etiam de Dione,

    id. ib. 10, 23; so id. ib. 31, 74; id. Brut. 44, 163:

    quam vellem Dareus aliquid ex hac indole hausisset!

    Curt. 3, 32 (12), 26.—
    c.
    With inf.-clause.
    (α).
    With inf. pres., I wish he were:

    quam non abesse ab hujus judicio L. Vulsionem vellem!

    Cic. Clu. 70, 198:

    nunc mihi... Vellem, Maeonide, pectus inesse tuum,

    Ov. F. 2, 120.—
    (β).
    With perf. inf. or part., I wish he had, had been:

    quam vellem Menedemum invitatum!

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    epistulas, quas quidem vellem mihi numquam redditas,

    Cic. Att. 11, 22, 1.—

    With ellipsis of predicate: illud quoque vellem antea (i. e. factum, or factum esse),

    Cic. Att. 11, 23, 3.—
    d.
    With ut, Cic. Sull. 1, 1; id. Fam. 7, 33, 2 (v. I. C. 1. a. supra).—
    4.
    With acc. of a neuter pronoun or of a noun:

    aliquando sentiam us nihil nobis nisi, id quod minime vellem, spiritum reliquum esse,

    Cic. Att. 9, 19, 2: tris eos libros maxime nunc vellem: apti essent ad id quod cogito, I would like to have (cf. I. E. 1. a.), id. ib. 13, 22, 2.—
    5.
    In the other persons of vellem (mostly poet.).
    a.
    Velles.
    (α).
    In optative sentences redundant, Verg. A. 11, 153 (v. II. A. 1. d.).—
    (β).
    Of an indefinite subject:

    velles eum (Senecam) suo ingenio dixisse, alieno judicio,

    Quint. 10, 1, 130.—
    b.
    Vellet.
    (α).
    In the potential sense of vellem: vellet abesse quidem;

    sed adest. Velletque videre, Non etiam sentire canum fera facta suorum,

    Ov. M. 3, 247.—
    (β).
    Conditionally:

    quis vellet tanti nuntius esse mali (i. e. if in this situation)?

    Ov. H. 12, 146.—
    c.
    Vellent.
    (α).
    In the potential sense of vellem:

    quam vellent aethere in alto Nunc of pauperiem et duros perferre labores!

    Verg. A. 6, 436.—
    (β).
    Conditionally: nec superi vellent hoc licuisse sibi, would wish, i. e. if in this situation, Mart. 4, 44, 8.
    D.
    Volam and voluero.
    1.
    In gen.: respiciendus erit sermo stipulationis, utrumne talis sit: quem voluero, an quem volam. Nam si talis fuerit quem voluero, cum semel elegerit, mutare voluntatem non poterit;

    si vero... quem volam, donec judicium dictet, mutandi potestatem habebit,

    Dig. 45, 1, 112.—
    2.
    Volam in principal sentences.
    (α).
    = Engl. future, I shall wish, etc.:

    et commeminisse hoc ego volam te,

    I shall require you to recollect this, Plaut. Curc. 4, 2, 7: cum omnia habueris, tunc habere et sapientiam voles? will you also wish to have wisdom when? etc., Sen. Ep. 17, 8.—
    (β).
    Denoting present probability: et scilicet jam me hoc voles patrem exorare, ut, etc., you doubtless wish me, etc., Ter. Heaut. 4, 3, 27.—
    3.
    In clauses dependent on predicates implying a future, generally rendered by an English present:

    quid si sors aliter quam voles evenerit?

    otherwise than as you wish, Plaut. Cas. 2, 5, 35:

    tum te, si voles, cum patriae quod debes solveris, satis diu vixisse dicito,

    then if you choose, if you will, Cic. Marcell. 9, 27:

    decedes cum voles,

    id. Att. 6, 3, 2:

    qui magis effugies eos qui volent fingere?

    those who are bent upon inventing, who will invent, falsehoods, id. ib. 8, 2, 2; cf. id. ib. 1, 1, 4; id. Verr. 2, 4, 25, § 55; id. Prov. Cons. 9, 24:

    quod voles gratum esse, rarum effice,

    Sen. Ben. 1, 14, 1; cf. id. Brev. Vit. 7, 9: si di volent, the gods permitting, August. ap. Suet. Calig. 8:

    invenies, vere si reperire voles,

    Ov. P. 3, 1, 34; cf. Hor. Ep. 1, 16, 78; Tib. 1, 4, 45.—So, voluero:

    quem (locum) si qui vitare voluerit, sex milium circuitu in oppidum pervenit,

    who wishes to avoid this spot, Caes. B. C. 2, 24.
    E.
    Si vis, parenthetically.
    1.
    If you please (cf. sis, supra init.):

    paulum opperirier, Si vis,

    Ter. Eun. 5, 2, 52:

    audi, si vis, nunc jam,

    id. Ad. 2, 1, 30:

    dic, si vis, de quo disputari velis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13.—
    2.
    If you wish, choose, insist upon it:

    hanc quoque jucunditatem, si vis, transfer in animum,

    Cic. Fin. 2, 4, 14:

    addam, si vis, animi, etc.,

    id. ib. 2, 27, 89:

    concedam hoc ipsum, si vis, etc.,

    id. Div. 2, 15, 34.
    F.
    Quam, with any person of the pres. indic. or subj., or imperf. subj. or future, = quamvis, in a concessive sense, virtually, however, however much.
    1.
    3 d pers. sing.:

    quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (= quamvis sit potens),

    however powerful she may be, Cic. Cael. 26, 63:

    C. Gracchus dixit, sibi in somnis Ti. fratrem visum esse dicere, quam vellet cunctaretur, tamen eodem sibi leto... esse pereundum,

    id. Div. 1, 26, 56:

    quam volet jocetur,

    id. N. D. 2, 17, 46.—
    2.
    1 st pers. plur.:

    quam volumus licet ipsi nos amemus, tamen, etc.,

    Cic. Har. Resp. 9, 19.—
    3.
    2 d pers. plur.: exspectate facinus quam vultis improbum, vincam tamen, etc., expect a crime, however wicked ( ever so wicked), etc., Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11;

    but: hac actione quam voletis multi dicent,

    as many as you choose, id. ib. 2, 2, 42, § 102.—
    4.
    3 d pers. plur.:

    quam volent illi cedant, tamen a re publica revocabuntur,

    Cic. Phil. 2, 44, 113:

    quam volent in conviviis faceti, dicaces, etc., sint, alia fori vis est, alia triclinii,

    id. Cael. 28, 67;

    but: et ceteri quam volent magnas pecunias capere possint,

    as much money as they choose, id. Verr. 2, 2, 58, § 142.
    G.
    Volo = malo, to prefer, with a comparative clause (rare):

    quodsi in ceteris quoque studiis a multis eligere homines commodissimum quodque, quam sese uni alicui certo vellent addicere, = si se eligere mallent quam se uni addicere,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    malae rei quam nullius duces esse volunt,

    Liv. 3, 68, 11:

    famaene credi velis quanta urbs a te capta sit, quam posteris quoque eam spectando esse?

    id. 25, 29, 6.
    H.
    With magis and maxime.
    1.
    Magis velle: ut tu illam salvam magis velles quam ego, you wish more than I, etc., Ter. Hec. 2, 2, 17.—
    2.
    With maxime, to wish above all, more than any thing or any one else, to be most agreeable to one, to like best, to prefer (among more than two alternatives):

    quia id maxime volo ut illi istoc confugiant,

    wish above all, Plaut. Most. 5, 1, 49; so id. Trin. 3, 2, 38:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla, etc.,

    Cic. Sull. 1, 1:

    caritate nos capiunt reges, consilio optimates, libertate populi, ut in comparando difficile ad eligendum sit, quid maxime velis,

    which you prefer, like best, id. Rep. 1, 35, 55; so, quemadmodum ego maxime vellem, id. Att. 13, 1, 1:

    tris eos libros maxime nunc vellem,

    above all others, id. ib. 13, 32, 2:

    alia excusanti juveni, alia recipienti futura, ita ut maxime vellet senatus responderi placuit,

    as it was most agreeable to him, Liv. 39, 47:

    si di tibi permisissent quo modo maxime velles experiri animum meum,

    in the manner most convenient to yourself, Curt. 3, 6, 12.
    K.
    In disjunctive co - ordination.
    1.
    With sive... sive:

    tu nunc, sive ego volo, seu nolo, sola me ut vivam facis,

    whether I choose or not, Plaut. Cist. 3, 14:

    itaque Campanos sive velint, sive nolint, quieturos,

    Liv. 8, 2, 13.—
    2.
    Without connectives.
    a.
    Vis tu... vis:

    congredi cum hoste liceat... vis tu mari, vis terra, vis acie, vis urbibus expugnandis experiri virtutem?

    Liv. 25, 6, 22.—
    b.
    Velim nolim.
    (α).
    Interrogatively, = utrum velim nec ne:

    velit nolit scire, difficile est,

    it is difficult to know whether he intends it or not, Cic. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    = seu velim seu nolim:

    ut mihi, velim nolim, sit certa quaedam tuenda sententia,

    whether I will or not, Cic. N. D. 1, 7, 17:

    velim nolim, in cognomine Scipionum haeream necesse est,

    Val. Max. 3, 7, 3:

    mors interim adest, cui velis nolis vacandum est,

    Sen. Brev. Vit. 8, 5:

    hunc ita fundatum necesse est, velit nolit, sequatur hilaritas continua,

    id. Vit. Beat. 4, 4:

    velint nolint, respondendum est... beate vivere bonum non esse,

    id. Ep. 117, 4:

    praeterea futuri principes, velint nolint, sciant, etc.,

    Plin. Pan. 20 fin. Part. and P. a.: vŏlens, entis.
    A.
    As a part. proper, retaining the meaning and construction of velle, with the force of a relative or adverbial clause.
    1.
    Agreeing with some member of the sentence ( poet. and in post-class. prose;

    rare): neque illum... multa volentem Dicere praeterea vidit (= qui multa voluit dicere),

    Verg. G. 4, 501; id. A. 2, 790:

    nec me vis ulla volentem Avertet (i. e. si adhaerere foederi volo),

    id. ib. 12, 203: decemviri, minuere volentes hujuscemodi violentiam... putaverunt, etc., intending ( who intended) to diminish such a violence, etc., Gell. 20, 1, 34:

    Milo, experiri etiamtunc volens, an ullae sibi reliquae vires adessent... rescindere quercum conatus est,

    id. 15, 16, 3:

    scio quosdam testatores, efficere volentes ne servi sui umquam ad libertatem venirent, etc., hactenus scribere solitos,

    Dig. 40, 4, 61:

    si te volentem ad prohibendum venire, deterruerit aliquis, etc.,

    ib. 43, 24, 1, § 10.—
    2.
    Abl. absol. (not ante-Aug.):

    ne cujus militis scripti nomen nisi ipso volente deleretur,

    except with his consent, Liv. 7, 41, 4; so,

    Teum ex medio cursu classem repente avertit, aut volentibus iis usurus commeatu parato hostibus, aut ipsos pro hostibus habiturus,

    with their consent, id. 37, 27, 3:

    ponuntque ferocia Poeni Corda, volente deo,

    since the god willed it, Verg. A. 1, 303: Thrasippo supplicium a se voluntaria morte exigere volente, while he was about to inflict punishment on himself, etc., Val. Max. 5, 1, ext. 2: scire volentibus immortalibus dis an Romana virtus imperium orbis mereretur, it being the will of the gods to know, etc., Flor. 1, 13, 3 (1, 7, 3): qui sciente aut volente eo ad quem res pertinet, possessionem nanciscitur, with the knowledge and consent of the person who, etc., Dig. 41, 2, 6. —
    B.
    As adj., willing, voluntary, and hence, favorably disposed (opp. invitus).
    1.
    Attributively.
    a.
    In the phrase cum dis volentibus, lit. with the willing or favoring gods, i. e. with the will, permission, or favor of the gods: dono ducite doque volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 208 Vahl.):

    sequere hac, mea gnata, me cum dis volentibus,

    Plaut. Pers. 3, 1, 4:

    cum dis volentibus quodque bene eveniat mando tibi Mani uti illaec suovetaurilia, etc.,

    Cato, R. R. 141 (142).— And without cum, abl. absol.:

    virtute ac dis volentibus magni estis et opulenti,

    Sall. J. 14, 19.—
    b.
    Volenti animo.
    (α).
    = cupide, eagerly:

    Romae plebes litteris quae de Metello ac Mario missae erant, volenti animo de ambobus acceperant,

    Sall. J. 73, 3. —
    (β).
    On purpose, intentionally:

    consilio hanc omnes animisque volentibus urbem Adferimur,

    Verg. A. 7, 216.—
    2.
    Predicatively.
    a.
    Agreeing with the subject-nom. or subject - acc.
    (α).
    Voluntarily, willingly, [p. 2011] gladly (class.):

    (hi) divini generis appellentur... vobisque jure et lege volentes pareant,

    Cic. Univ. 11 fin.:

    quas victi ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi volentes pendere,

    Sall. J. 76, 6:

    quia volentes in amicitiam non veniebant,

    Liv. 21, 39, 4:

    si volentes ac non coacti mansissent in amicitia,

    id. 24, 37, 7:

    quocunque loco seu volens seu invitus constitisti,

    id. 7, 40, 13:

    itaque se numquam volentem parte qua posset rerum consilio gerendarum cessurum,

    id. 22, 27, 9:

    (virtus), quidquid evenerit, feret, non patiens tantum, sed etiam volens,

    Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    non est referre gratiam quod volens acceperis nolenti reddere,

    id. Ben. 4, 40, 4:

    volens vos Turnus adoro,

    Verg. A. 10, 677; 3, 457; 6, 146;

    12, 833: date vina volentes,

    id. ib. 8, 275: ipsa autem macie tenuant armenta volentes ( on purpose), id. G. 3, 129.—And referring to subjects denoting things: quos rami fructus, quos ipsa volentia rura Sponte tulere sua, carpsit ( spontaneously and willingly), Verg. G. 2, 500.—
    (β).
    Favorably; with propitius, favorably and kindly, referring to the gods:

    precantes Jovem ut volens propitius praebeat sacra arma pro patria,

    Liv. 24, 21, 10:

    precantibus ut volens propitiaque urbem Romanam iniret,

    id. 29, 14, 13:

    in ea arce (Victoriam) sacratam, volentem propitiamque, firmam ac stabilem fore populo Romano,

    id. 22, 37, 12; 1, 16, 3; 7, 26, 3; 24, 38, 8; Inscr. Orell. 2489 sq.—Parodied by Plautus:

    agite, bibite, festivae fores! fite mihi volentes propitiae,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89.— Abl. absol.:

    omnia diis propitiis volentibusque ea faciemus,

    with the favor and help of the gods, Liv. 39, 16, 11 Weissenb. ad loc.:

    si (Jovem) invocem ut dexter ac volens assit,

    Quint. 4, prooem. 5.—
    b.
    Agreeing with other terms of the sentence (rare): volenti consuli causa in Pamphyliam devertendi oblata est, a welcome cause was offered to the consul, etc., Liv. 38, 15, 3:

    quod nobis volentibus facile continget,

    if we wish, Quint. 6, 2, 30:

    is Ariobarzanem volentibus Armeniis praefecit,

    to their satisfaction, Tac. A. 2, 4:

    gemis... hominem, Urse, tuum, cui dulce volenti servitium... erat,

    to whom his servitude was sweet, since he liked it, Stat. S. 2, 6, 15:

    me mea virtus, etc., fatis egere volentem,

    Verg. A. 8, 133:

    saepe ille volentem castigabat erum,

    administered kindly received rebukes, Stat. S. 2, 6, 50.—
    c.
    In the phrase aliquid mihi volenti est or putatur, etc., something is welcome, acceptable to me, pleases me (= volens habeo or accipio aliquid; cf. the Gr. Humin tauta boulomenois estin, and, mihi aliquid cupienti est; v. cupio;

    rare but class.): uti militibus exaequatus cum imperatore labos volentibus esset,

    that the equalization of labor was acceptable to the soldier, Sall. J. 100, 4:

    quia neque plebei militia volenti putabatur,

    id. ib. 84, 3 Dietsch:

    grande periculum maritumis civitatibus esse, et quibusdam volentibus novas res fore,

    that to some a change of the government would be welcome, Liv. 21, 50, 10:

    quibus bellum volentibus erat, probare exemplum,

    Tac. Agr. 18.— Impers. with subject - inf.: ceterisque remanere et in verba Vespasiani adigi volentibus fuit, to the rest it was acceptable to remain, etc., Tac. H. 3, 43.—With subject-inf. understood:

    si volentibus vobis erit, in medium profero quae... legisse memini,

    Macr. S. 7, 13, 11:

    si volentibus vobis erit, diem fabulis et epulis exigamus,

    id. ib. 1, 7; 2, 3 fin.; 6, 6 init.
    3.
    As subst. (mostly post-Aug.).
    a.
    vŏlens, entis, m., = is qui vult, in the different meanings, and often with the construction of the verb.
    (α).
    One who wishes:

    nunc cis Hiberum castra Romana esse, arcem tutam perfugiumque novas volentibus res,

    Liv. 22, 22, 11:

    consulere se volentibus vacuas aures accommodavit,

    Val. Max. 5, 8, 3:

    quid opus libertate si volentibus luxu perire non licet,

    id. 2, 9, 5:

    discere meliora volentibus promptum est,

    i. e. it depends on our own will to learn better things, Quint. 11, 11, 12:

    nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa volentibus discere appareat,

    to the students, id. 8, 4, 15:

    mori volentibus vis adhibita vivendi,

    Suet. Tib. 61.—
    (β).
    One who intends, is about:

    juris ignorantia non prodest acquirere volentibus,

    i. e. in the acquisition of property, Dig. 22, 6, 7:

    si quis volentem incipere uti frui prohibuit,

    one who is about to enter upon a usufruct, ib. 43, 16, 3, § 14. —
    (γ).
    One who is willing:

    non refert quid sit quod datur, nisi a volente volenti datur,

    unless it is both willingly given and received, Sen. Ben. 2, 18, 8:

    ducunt volentem fata, nolentem trahunt,

    those willing to follow, id. Ep. 107, 11.—
    (δ).
    One who consents:

    tutiusque rati volentibus quam coactis imperitare,

    to rule men with their consent, Sall. J. 102, 6:

    quippe rempublicam si a volentibus nequeat ab invitis jus expetituram,

    peaceably if they could, forcibly if they must, Liv. 3, 40, 4:

    si quis aliam rem pro alia volenti solverit,

    if one pays with the consent of the receiver, Dig. 46, 3, 46:

    nulla injuria est quae in volentem fiat,

    ib. 47, 10, 1, § 5.—
    (ε).
    One who does a thing voluntarily:

    pecuniam etiam a volentibus acceperant,

    the contributions of money were voluntary, Vell. 2, 62, 3:

    parce, puer, stimulis... (solis equi) Sponte sua properant. Labor est inhibere volentis (i. e. properare),

    Ov. M. 2, 128.—
    (ζ).
    Volens = bene volens: munificus nemo habebatur nisi pariter volens, unless he was just as kindly disposed, sc. as he was liberal, Sall. J. 103, 6.—Often referring to a previously mentioned noun:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    and unite with him, since he wishes it, Verg. A. 5, 712; so may be taken Ov. M. 2, 128 (v. e).—
    b.
    In the neutr. plur. (volentia) rare, always with dat., things pleasing, acceptable:

    Pompeius multis suspitionibus volentia plebi facturus habebatur,

    that he would do what pleased the common people, Sall. H. 4, 31 Dietsch:

    haec atque talia plebi volentia fuere,

    Tac. A. 15, 36 Draeg. ad loc. al.:

    iique Muciano volentia rescripsere,

    id. H. 3, 52.—Hence, adv.: vŏlenter, willingly, App. M. 6, p. 178, 4.
    2.
    vŏlo, āvi, ātum ( part. gen. plur. volantūm, Verg. A. 6, 728; Lucr. 2, 1083), 1, v. n. [Sanscr. val-, to turn one's self, etc.; cf.: vŏlucer, vēlox, and vol- in velivolus], to fly.
    I.
    Lit.: ex alto... laeva volavit avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 95 Vahl.):

    aves,

    Lucr. 6, 742:

    accipitres,

    id. 4, 1010:

    corvi,

    id. 2, 822:

    altam supra volat ardea nubem,

    Verg. G. 1, 364:

    volat ille per aëra magnum Remigio alarum,

    id. A. 1, 300:

    columbae venere volantes,

    id. ib. 6, 191; Prop. 2, 30 (3, 28), 30; Juv. 8, 251:

    apes,

    Ov. A. A. 1, 96; cf. Plin. 10, 38, 54, § 112:

    volasse eum (Antonium), non iter fecisse diceres,

    Cic. Phil. 10, 5, 11.—Prov.:

    sine pennis volare haud facile est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 49.—
    2.
    P. a. as subst.: vŏlantes, ĭum, comm., the birds ( poet.), Lucr. 2, 1083; Verg. A. 6, 239; 6, 728.—
    II.
    Transf., to fly, i. e. to move swiftly like one flying, to fleet, speed, hasten along:

    i sane... vola curriculo,

    Plaut. Pers. 2, 2, 17; cf.:

    per summa levis volat aequora curru,

    Verg. A. 5, 819:

    medios volat ecce per hostes Vectus equo spumante Saces,

    id. ib. 12, 650:

    illa (Argo) volat,

    Ov. H. 6, 66:

    currus,

    Verg. G. 3, 181:

    axis,

    id. ib. 3, 107:

    nubes,

    Lucr. 5, 254:

    fulmina,

    id. 2, 213:

    tempestates,

    id. 6, 612:

    telum,

    id. 1, 971; cf. Sall. J. 60, 2; Verg. A. 9, 698; Liv. 26, 44, 7 al.:

    litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur,

    Cic. Att. 2, 19, 3:

    volat aetas,

    id. Tusc. 1, 31, 76:

    hora,

    Sen. Hippol. 1141:

    fama,

    Verg. A. 3, 121:

    et semel emissum volat irrevocabile verbum,

    Hor. Ep. 1, 18, 71.— Poet., with inf.:

    ast Erebi virgo ditem volat aethere Memphim Praecipere et Phariā venientem pellere terrā,

    Val. Fl. 4, 407.
    3.
    vŏlo, ōnis, m. [1. volo], a volunteer, first applied to the slaves who, after the battle at Cannæ, were enrolled upon their own expressed desire to serve (cf. Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1):

    volones dicti sunt milites, qui post Cannensem cladem usque ad octo milia, cum essent servi, voluntarie se ad militiam obtulere,

    Paul. Diac. p. 370:

    volones, quia sponte hoc voluerunt, appellati,

    Macr. S. 1, 11, 30:

    vetus miles tironi, liber voloni sese exaequari sineret,

    Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.

    Lewis & Short latin dictionary > volo

  • 3 volō

        volō (2d pers. vīs, 3d pers. volt or vult, plur. volumus, voltis or vultis, volunt; vīn for vīsne, T., H.; sīs for sī vīs, T., C., L.), voluī, velle    [1 VOL-], to will, wish, want, purpose, be minded, determine: Nolo volo, volo nolo rursum, I won't I will, I will I won't again, T.: Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro, T.: quis est cui velle non liceat? who is not free to wish?: sed ego hoc ipsum velle miserius esse duco quam, etc., i. e. that very ambition: inest velle in carendo, wanting includes wishing: ait rem seriam Velle agere mecum, T.: quod eas quoque nationes adire volebat, Cs.: si haec relinquere voltis, S.: cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabat, H.: quid arbitramini Rheginos merere velle ut Venus illa auferatur? would take for, etc.: Fabula quae posci volt et spectata reponi, i. e. which is meant to be in demand, etc., H.: sed licere, si velint, in Ubiorum finibus considere, Cs.: daret utrum vellet, subclamatum est, L.; cf. volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid, i. e. to dedicate some book: neminem notā strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc., L.: Sunt delicta quibus ignovisse velimus, i. e. which should be pardoned, H.: edicta mitti ne quis... coisse aut convenisse causā sacrorum velit, L.; cf. Interdico, ne extulisse extra aedīs puerum usquam velis, T.: Oscula praecipue nulla dedisse velis (i. e. noli dare), O.: nostri... leges et iura tecta esse volue<*>unt: sociis maxime lex consultum esse volt: Id nunc res indicium haec facit, quo pacto factum volueris, shows why you wished it to be done, T.: Hannibal non Capuam neglectam volebat, L.: liberis consultum volumus propter ipsos: scin' quid nunc facere te volo? T.: vim volumus exstingui: qui salvam rem p. vellent esse, L.: si vis me flere, H.: qui se ex his minus timidos existimari volebant, Cs.: si me vivom vis, pater, Ignosce, if you wish me to live, T.: soli sunt qui te salvum velint: regnari tamen omnes volebant, that there should be a king, L.: mihi volo ignosci, I wish to be pardoned: quid vis, nisi ut maneat Phanium? T.: velim ut tibi amicus sit: Ducas volo hodie uxorem, T.: volo etiam exquiras quid Lentulus agat?: nullam ego rem umquam in vitā meā Volui quin, etc., I never had any wish in my life, etc., T.: (dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain (as a province): nummos volo, I want the money: si amplius obsidum vellet, dare pollicentur, Cs.: pacem etiam qui vincere possunt, volunt, L.: quorum isti neutrum volunt, acknowledge neither: voluimus quaedam, we aspired to certain things: si plura velim, if I wished for more, H.—With acc. of person, to call for, demand, want, wish, desire: Quis me volt? T.: Centuriones trium cohortium me velle postridie: Sosia, Adesdum, paucis te volo (sc. verbis), I want a few words with you, T.: quam volui nota fit arte meā, she whom I love, O.: illam velle uxorem, to want her for a wife, T.—With acc. of person and thing, to want... of, require... from: Num quid aliud me vis? T.: si quid ille se velit, etc., Cs.—With dat. of person for whom a wish is expressed: Praesidium velle se senectuti suae, wants a guard for his old age, T.: nihil est mali quod illa non filio voluerit, she wished her son every misfortune.—Esp., with bene or male: tibi bene ex animo volo, I heartily wish you well, T.: qui mihi male volunt, my enemies, T. —With causā and gen. of person, to be interested in, be concerned for, be well disposed to: te ipsius causā vehementer omnia velle, heartily wish him all success; cf. qui nostrā causā volunt, our friends. —With subj., in softened expressions of desire or command: ego quae in rem tuam sint, ea velim facias (i. e. fac), T.: eum salvere iubeas velim, please salute him: velim mihi ignoscas, I beg your pardon: haec pro causā meā dicta accipiatis velim, L.: Musa velim memores, etc., H.: de Menedemo vellem verum fuisset, I wish it had been true: vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus, I wish I could, etc.; cf. Tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem! I wish I could have seen, etc., T.: Abiit, vah! rogasse vellem, I wish I had asked him, T.: Et vellem, et fuerat melius, V.: vellem tum tu adesses, I wish you could be present: vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses, I wish you had invited, etc.: de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esse: quod faxitis, deos velim fortunare, L.: virum me natum vellem, would I had been born a man, T.: Nunc mihi... Vellem, Maeonide, pectus inesse tuum, O.: Te super aetherias errare licentius auras Haud pater ille velit, etc., i. e. volt, V.: velim scire ecquid de te recordere: sed multitudo ea quid animorum... habeat scire velim, L.: nec velim (imitari, etc.) si possim: trīs eos libros maxime nunc vellem, I would like to have.—In concessive phrases with quam, however, however much: quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (i. e. quamvis sit potens), however powerful she may be: exspectate facinus quam voltis improbum, never so wicked: quam volent in conviviis faceti sint.—Parenthet., in the phrase, sī vīs (contracted sīs; colloq.), if you please, if you will: paulum opperirier, Si vis, T.: dic, si vis, de quo disputari velis: addam, si vis, animi, etc., if you will.—To intend, purpose, mean, design, be minded, be about: Puerumque clam voluit exstinguere, T.: hostis hostem occidere volui, L.: at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt, it was their purpose: rem Nolanam in ius dicionemque dare voluerat Poeno, L.: idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc.: sine me pervenire quo volo, let me come to my point, T.: scripsi, quem ad modum quidem volui, etc., as I intended: ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi fecerunt, L.: quae ipsi qui scripserunt voluerunt volgo intellegi, meant to be understood by all.—To try, endeavor, attempt, aim: quas (i. e. magnas res) qui impedire volt, is et infirmus est mollisque naturā, et, etc.: audes Fatidicum fallere velle deum? do you dare attempt? O.: His respondere voluit, non lacessere, meant to answer, not to provoke, T.: quid aliud volui dicere? did I mean to say, T.: ait se velle de illis HS LXXX cognoscere, that he meant, i. e. was about: sed plane quid velit nescio.—To resolve, conclude, determine, require: uti tamen tuo consilio volui, concluded to follow your advice: Siculi... me defensorem calamitatum suarum... esse voluerunt: si a me causam hanc vos (iudices) agi volueritis, if you resolve.—Ellipt.: veremur quidem vos, Romani, et, si ita voltis, etiam timemus, L.: cadentque vocabula, si volet usus (i. e. ea cadere), H.—To be willing, be ready, consent, like, acquiesce: ei laxiorem diem daturos, si venire ad causam dicendam vellet, L.: qui se ait philosophari velle, that he liked philosophizing: Patri dic velle, that you consent (sc. uxorem ducere), T.: cum alter verum audire non volt, refuses: obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis virīs salubrīs vellent rei p. esse, to permit the tribunitian power to be useful to the republic, L.: cum P. Attio agebant ne suā pertinaciā omnium fortunas perturbari vellet, Cs.: duodecim tabulae furem interfici inpune voluerunt.—To do voluntarily, act intentionally: si voluit accusare, pietati tribuo; si iussus est, necessitati, if he accused of his own free will: (quaeritur) sitne oratoris risum velle movere, on purpose; cf. tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amem, O.—To be of opinion, imagine, consider, think, mean, pretend, claim, hold, assert, assume: ergo ego, inimicus, si ita voltis, homini, amicus esse rei p. debeo: erat Mars alter, ut isti volunt, L.: isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, in which you imagine you have some influence: in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse volt, pretends to be: est genus hominum qui esse primos se omnium rerum volunt, Nec sunt, T.: si quis—quod illi volunt invidiosius esse—Claudius diceret, L.: voltis, nihil esse in naturā praeter ignem: si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis, as you say he is: quae ego vellem non esse oratoris, what I claimed to be beyond the orator's province: restat ut omnes unum velint, are of one opinion: bis sumpsit quod voluit, i. e. begged the question.—In interrog. clause with quid, to mean, signify, intend to say, mean to express: sed tamen intellego quid velit: quid tibi vis? what do you mean by all this? T.: pro deum fidem, quid vobis voltis? L.: quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret? Cs.: avaritia senilis quid sibi velit, non intellego, what is the meaning of the phrase: tacitae quid volt sibi noctis imago? O.—With weakened force, as an auxiliary, or in periphrasis, will, shall: illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaverat: eius me compotem facere potestis, si meminisse voltis, etc., L.: Vis tu urbem feris praeponere silvis? will you prefer, etc., H.: tu tantum fida sorori Esse velis, i. e. fida sis, O.: si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est, if I should acknowledge: si quis velit ita dicere... nihil dicat, chooses to say, etc.: quā re oratos vos omnīs volo Ne, etc., T.: Esse salutatum volt te mea littera primum, O.—Redundant after noli or nolite: nolite, iudices, hunc velle maturius exstingui volnere vestro quam suo fato, do not resolve.—Of expressions of authority, to determine, resolvē, decree, demand, require, enact: utrum populus R. eum (honorem) cui velit, deferat: senatus te voluit mihi nummos dare: exercitūs quos contra se aluerint velle dimitti, Cs.: quid fieri velit praecipit, gives his orders, Cs.: sacra Cereris summā maiores nostri religione confici voluerunt, i. e. established the custom of celebrating: nostri maiores... insui voluerunt in culeum vivos, etc., made a law, that, etc.: Corinthum exstinctum esse voluerunt, should be (and remain) destroyed: volo ut mihi respondeas, I require you to answer: nuntia Romanis, Caelestes ita velle, ut Roma caput terrarum sit, L. —Esp., in the formula of asking a vote upon a law or decree: novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis, ut omnia ante nos bella gesta sunt, L.: plebes sic iussit—quod senatus... censeat, id volumus iubemusque, L.—To choose rather, prefer: a multis (studiis) eligere commodissimum quodque, quam sese uni alicui velle addicere: malae rei quam nullius duces esse volunt, L.
    * * *
    I
    velle, volui, - V
    wish, want, prefer; be willing, will
    II
    volare, volavi, volatus V
    III
    volunteers (pl.); (in the Second Punic War)

    Latin-English dictionary > volō

  • 4 censeo

    1.
    cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].
    I.
    To tax, assess, rate, estimate.
    A.
    In reference to the census (v. census).
    1.
    Of the censor (v. censor).
    (α).
    Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:

    censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    Plaut. Trin. 4, 2, 30:

    censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,

    Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:

    census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:

    sub lustrum censeri,

    id. ib.:

    milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,

    Liv. 1, 44, 2:

    censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,

    id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:

    censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,

    id. 9, 19, 2:

    cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,

    Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—
    (β).
    With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:

    praesertim census equestrem Summam nummorum,

    being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:

    primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,

    Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;

    and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,

    Sen. Ben. 7, 8, 1. —
    (γ).
    Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:

    mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,

    the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:

    quia is censendo finis factus est,

    id. 1, 44, 2:

    civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,

    Vell. 2, 15:

    aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,

    Dig. 50, 15, 3.—
    (δ).
    Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:

    illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,

    are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—
    2.
    Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).
    (α).
    Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;

    erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,

    Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:

    omne territorium censeatur quoties, etc.,

    Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—
    (β).
    The persons assessed as subject:

    ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 6:

    quos in locis eisdem censitos esse constabit,

    ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:

    rusticos censitosque servos vendi,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—
    (γ).
    To determine by the census:

    cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 10:

    nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,

    Dig. 50, 1, 1, § 2.—
    (δ).
    Act. with acc.:

    vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,

    Spart. Pescen. Nig. 7.—
    3.
    Of the person assessed, to value, make a statement of one ' s property in the census.
    (α).
    Act. with acc.:

    in qua tribu ista praedia censuisti?

    Cic. Fl. 32, 80.—
    (β).
    Censeri, as dep. with acc.:

    census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,

    Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—
    4.
    Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).
    B.
    Transf., of things and persons in gen., to value, estimate, rate.
    1.
    By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:

    nam argumentum hoc hic censebitur,

    will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—
    2.
    With direct reference to the census.
    a.
    = aestimo, to estimate, weigh, value, appreciate.
    (α).
    With gen. of price:

    dic ergo quanti censes?

    Plaut. Rud. 4, 8, 8.—
    (β).
    In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:

    anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,

    Ov. Am. 2, 15, 2:

    interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,

    Gell. 7 (6), 3, 47.—
    b.
    = honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):

    pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,

    the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:

    hoc domui debes de qua censeris,

    id. ib. 3, 1, 75.—
    c.
    Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):

    hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,

    has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—
    d.
    Censeri aliqua re.
    (α).
    = to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:

    Democritus cum divitiis censeri posset,

    when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:

    Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),

    id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:

    una adhuc victoria Carius Metius censebatur,

    Tac. Agr. 45:

    ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,

    id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:

    et Galliae censentur hoc reditu,

    id. 19, 1, 2, § 7:

    quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,

    is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:

    multiplici variaque doctrina censebatur,

    Suet. Gram. 10:

    felix quae tali censetur munere tellus,

    Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:

    hi duo longaevo censentur Nestore fundi,

    for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:

    nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),

    Claud. Laud. Seren. 67:

    libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,

    App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,
    (β).
    = to be known by something (Appuleian):

    hoc nomine censebatur jam meus dominus,

    App. M. 8, p. 171:

    nomen quo tu censeris aiebat,

    id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:

    globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,

    which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,
    (γ).
    As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.
    II.
    Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).
    A.
    To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).
    1.
    With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:

    primum igitur acta Caesaris servanda censeo,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    hoc autem tempore ita censeo decernendum,

    id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.

    Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,

    Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:

    quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,

    Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:

    Appius imperio consulari rem agendam censebat,

    Liv. 2, 23, 15:

    ut multi (senatores) delendam urbem censerent,

    id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:

    ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,

    Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:

    commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,

    Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):

    qui censet eos... morte esse multandos,

    Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:

    sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),

    Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:

    quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,

    Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:

    hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,

    Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:

    eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,

    Cic. Phil. 5, 4, 10:

    cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,

    Liv. 26, 32, 2.—
    2.
    With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:

    de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,

    Cic. Phil. 3, 15, 37:

    censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,

    id. ib. 5, 12, 34:

    censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,

    id. Fam. 3, 3, 1:

    Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,

    id. Sest. 34, 74:

    quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,

    Caes. B. C. 1, 2:

    censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,

    Suet. Tib. 17:

    iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),

    id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:

    sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,

    Sall. C. 51, 43:

    qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,

    Tac. A. 4, 20.—
    3.
    With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;

    v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,

    Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—
    4.
    Ellipt., with a gerundial clause understood:

    dic quid censes (i. e. decernendum),

    Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:

    senati decretum fit, sicut ille censuerat,

    Sall. C. 53, 1:

    quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),

    Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—
    5.
    = sententiam dicere, to tell, to express one ' s opinion in the Senate (post-class.).
    (α).
    Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:

    cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,

    id. Dial. 36 fin.:

    sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,

    Suet. Aug. 35:

    igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,

    Tac. A. 1, 74.—
    (β).
    With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:

    per dissensionem diversa censentium,

    of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—
    (γ).
    With interrog. or rel.-clause:

    deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,

    Tac. A. 16, 28:

    cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,

    Sen. Ep. 21, 9.
    B.
    Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    With gerund, without copula (v. II. A. 1.):

    eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,

    Cic. Mil. 27, 73:

    eos senatus non censuit redimendos,

    id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

    senatus Caelium ab republica removendum censuit,

    Caes. B. C. 3, 21:

    senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,

    Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:

    cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,

    id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—
    b.
    With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:

    de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),

    Liv. 2, 5, 1:

    munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),

    id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):

    eundem jus dicere Romae... patres censuerant,

    id. 45, 12, 13:

    cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,

    Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:

    censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,

    Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:

    haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,

    Liv. 27, 5, 14.—

    And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,

    Sall. J. 21, 4.—
    2.
    With ut or ne.
    a.
    In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—
    b.
    As related by the historians, etc.:

    quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,

    Caes. B. G. 1, 35:

    patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,

    Liv. 30, 40, 12:

    senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,

    Suet. Claud. 6;

    so with reference to the civil law,

    Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:

    senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,

    Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:

    filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,

    Liv. 45, 44, 15.—
    3.
    With a subj.-clause (very rare):

    senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,

    Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—
    4.
    With neutr. acc. pron. in place of a clause:

    cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),

    Cic. Pis. 8, 18:

    ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,

    Liv. 31, 7, 14:

    quodcunque vos censueritis,

    id. 34, 7, 15:

    quodpatres censuissent,

    id. 28, 45, 2.—
    5.
    With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):

    nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,

    Tac. A. 3, 57:

    aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,

    id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—
    6.
    With both acc. and dat.
    (α).
    The dat. = against:

    bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,

    Liv. 10, 12, 3.—
    (β).
    The dat. = in behalf of:

    censentur Ostorio triumphi insignia,

    Tac. A. 12, 38.—And with ut:

    sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,

    id. ib. 13, 8.
    III.
    Transf.
    A.
    Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    Gerundial:

    erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),

    Caes. B. C. 2, 30:

    erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,

    id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:

    pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,

    Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:

    cum... pontifices solvendum religione populum censerent,

    Liv. 5, 23, 9:

    nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),

    id. 5, 53, 3:

    ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),

    id. 21, 10, 13:

    ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),

    id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:

    cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,

    Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):

    neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,

    Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):

    Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,

    Curt. 10, 8, 12.—
    b.
    With ordinary pres. inf.
    (α).
    In place of a gerundial:

    Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),

    Hor. Ep. 1, 2, 9.—
    (β).
    Denoting opinion about an existing state:

    Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,

    Liv. 27, 20, 6:

    Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,

    Curt. 3, 7, 8.—
    2.
    With ut or ne:

    censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),

    Cic. de Or. 2, 71, 290:

    plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),

    Caes. B. C. 1, 67:

    et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),

    Curt. 4, 11, 12:

    censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),

    Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—
    3.
    With subj.-clause:

    nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),

    Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—
    4.
    With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:

    ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,

    Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:

    nec dubitavere quin vera censeret,

    that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—
    5.
    Ellipt.:

    sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),

    Caes. B. G. 7, 77 init.:

    ita uti censuerant Italici deditionem facit,

    Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.
    B.
    Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).
    1.
    Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.
    (α).
    With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—
    (β).
    With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —
    2.
    Of an order by the people (rare;

    gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),

    Liv. 21, 19, 3.—
    3.
    Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:

    sex mensium spatium censemus debere servari,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7:

    censemus ut, etc.,

    ib. 12, 37 (38), 13:

    censemus ne, etc.,

    ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:

    in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,

    Claud. IV. Cons. Hon. 296.
    C.
    Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).
    1.
    Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:

    ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,

    consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:

    consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,

    id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:

    sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,

    id. Cist. 4, 2, 104:

    ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,

    id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:

    sane faciundum censeo,

    id. Stich. 4, 2, 38.—
    2.
    With ordinary gerundial inf.-clauses:

    narrandum ego istuc militi censebo,

    I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:

    exorando sumendam operam censeo,

    id. Stich. 1, 2, 22:

    quid nunc consili captandum censes?

    id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:

    idem tibi censeo faciendum,

    Cic. Off. 10, 1, 3:

    quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,

    id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):

    amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,

    Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—
    3.
    With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:

    tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),

    Cic. Fam. 4, 2, 4:

    immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,

    id. Brut. 33, 125:

    tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,

    id. Q. Fr. 1, 3, 7:

    tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,

    id. Att. 2, 4, 7:

    quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,

    id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:

    censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,

    id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:

    quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,

    Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:

    cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,

    I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:

    sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,

    id. Clu. 48, 135:

    postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,

    id. Ac. 2, 30, 97:

    ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,

    Liv. 21, 19, 10:

    solvas censeo, Sexte, creditori,

    Mart. 2, 13, 2.—And in jest:

    Treviros vites censeo, audio capitalis esse,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,

    id. ib. 9, 21, 3:

    vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,

    Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—
    4.
    With an ut-clause (with monere;

    very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,

    Cic. Fam. 4, 8, 2.—
    5.
    With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:

    quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),

    id. Bacch. 4, 8, 112:

    ita faciam ut frater censuit,

    Ter. Phorm. 5, 2, 11:

    tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,

    Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:

    quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,

    id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:

    scribi quid placeat, quid censeas,

    id. Att. 9, 19,4:

    ibitur igitur, et ita quidem ut censes,

    id. ib. 10, 15, 3:

    disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,

    Hor. Ep. 1, 17, 3.
    D.
    Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).
    1.
    With inf.-clause:

    Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,

    id. Tusc. 3, 13, 28:

    (Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,

    id. Fin. 2, 5, 16:

    Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,

    id. Div. 1, 38, 81:

    Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,

    id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:

    Plato in civitate communis esse mulieres censuit,

    Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):

    oportere delubra esse in urbibus censeo,

    Cic. Leg. 2, 10, 26:

    M. Varro aeditumum dici oportere censet,

    Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;

    so with debere,

    id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:

    Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,

    Cic. Off. 3, 33, 116:

    (Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,

    id. Sen. 20, 73.—
    2.
    An inf.-clause understood:

    (dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),

    Cic. Leg. 1, 3, 8:

    si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,

    Hor. Ep. 1, 6, 65:

    sic enim censuit,

    Cic. Off. 3, 33, 117.—
    3.
    With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:

    nullo (medico) idem censente,

    Plin. 29, 1, 5, § 11.—
    4.
    With a rel.-clause:

    Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,

    he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—
    5.
    Absol.:

    non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,

    the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.
    E.
    In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).
    1.
    To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).
    a.
    In gen.:

    atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,

    Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:

    satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,

    id. As. 3, 3, 141:

    nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,

    id. Mil. 4, 8, 60:

    neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,

    id. Am. 1, 1, 126:

    saluti quod tibi esse censeo,

    id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:

    eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),

    Liv. 7, 32, 3:

    nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,

    id. 7, 31, 7:

    quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,

    id. 7, 13, 8:

    at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,

    Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—
    b.
    With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:

    censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 108:

    omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,

    id. Am. prol. 122, 134:

    jam hic ero, quom illic censebis esse me,

    id. ib. 3, 3, 14:

    ardere censui aedes,

    id. ib. 5, 1, 15:

    ego hunc censebam esse te,

    id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:

    non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,

    Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:

    nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,

    Cic. N. D. 1, 42, 117:

    nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,

    id. Fam. 12, 29, 2:

    neminem me fortiorem esse censebam,

    Curt. 8, 14, 42.—
    c.
    Referring to what should take place.
    (α).
    With gerundial inf.-clause:

    navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,

    Plaut. Men. 2, 2, 70:

    soli gerundum censeo morem,

    id. Most. 1, 3, 69:

    neque vendundam censeo Quae libera est,

    Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:

    ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,

    Liv. 25, 11, 14.—
    (β).
    With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:

    solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,

    Plaut. Most. 1, 3, 47:

    quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,

    Cic. Fam. 4, 9, 1:

    rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:

    munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,

    Hor. Ep. 1, 9, 5:

    quae nos quoque sustinere censebat,

    App. M. 11, p. 253.—
    (γ).
    By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:

    quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?

    Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:

    si sunt ita ut ego aequom censeo,

    as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:

    qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,

    who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:

    qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,

    Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;

    senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,

    Liv. 38, 54, 5:

    cives civibus parcere aequum censebat,

    Nep. Thras. 2, 6.—
    d.
    Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:

    an fores censebas nobis publicitus praeberier?

    Plaut. Am. 4, 2, 7:

    clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?

    id. Men. 4, 2, 47:

    hicine nos habitare censes?

    id. Trin. 4, 3, 72:

    omnes cinaedos esse censes, tu quia es?

    id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:

    adeone me delirare censes ut ista esse credam?

    Cic. Tusc. 1, 6, 10:

    nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?

    id. Fin. 3, 4, 15:

    quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?

    id. N. D. 1, 29, 82:

    quis haec neget esse utilia? quem censes?

    id. Off. 3, 26, 99:

    an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,

    id. Sen. 23, 82:

    an vos Hirtium pacem velle censetis?

    id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:

    quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

    Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:

    num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,

    Ter. And. 3, 3, 46.—

    Sometimes censemus? is used in the same way as censes?

    Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—
    e.
    With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:

    quid illas censes? (i. e. posse dicere),

    id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:

    prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,

    Cic. Leg. 2, 10, 23);

    once similarly censeas: Quid gravare? censeas!

    Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—
    2.
    To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:

    censuimus igitur amplius quaerendum,

    Gell. 12, 14, 7.—
    3.
    To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):

    sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,

    Cic. Brut. 91, 314.—
    4.
    = pu tare, habere, judicare, to consider as, to hold, with two acc., or inf.-clause.
    a.
    With double acc.:

    quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),

    you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:

    auxilio vos dignos censet senatus,

    considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:

    has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,

    Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—
    b.
    In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):

    praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,

    Gell. 3, 3, 3:

    quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),

    are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—
    5.
    To wish, with subj.-clause or ne (in App.):

    de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,

    App. M. 6. [p. 315] p. 117:

    censeo ne ulla cura os percolat,

    id. Mag. p. 411.
    2.
    censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > censeo

  • 5 vel

    vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
    I.
    As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
    A.
    Singly.
    1.
    In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:

    dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,

    Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:

    lege vel tabellas redde,

    id. ib. 1, 1, 29:

    in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,

    Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:

    ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

    Cic. Rep. 1, 26, 41:

    in unius voluntate vel moribus,

    id. ib. 2, 28, 51:

    in unā urbe vel in hac ipsā,

    id. ib. 3, 10, 17:

    constituere vel conservare,

    id. ib. 2, 38, 64:

    in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    transfer idem ad modestiam vel temperantiam,

    id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:

    unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,

    id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    Tac. G. 3.—
    2.
    Esp.
    a.
    With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:

    ex hoc populo indomito vel potius immani,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    post obitum vel potius excessum Romuli,

    id. ib. 2, 30, 53:

    cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,

    id. Lig. 7, 22:

    vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,

    id. ib. 8, 23:

    ludorum plausus vel testimonia potius,

    id. Phil. 1, 15, 36:

    quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!

    id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:

    novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,

    Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:

    tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,

    Cic. Phil. 2, 15, 38.—
    b.
    So corrective, without potius:

    sed haec tu melius vel optime omnium,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    clariore vel plane perspicua,

    id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:

    Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,

    Liv. 4, 37, 1:

    cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,

    id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:

    quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?

    Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):

    omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,

    Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:

    a plerisque vel dicam ab omnibus,

    Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
    c.
    Vel etiam, or even:

    ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,

    Quint. 4, 3, 12. —
    d.
    = aut, or else.
    (α).
    With an alternative necessary consequence:

    id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:

    vel tu ne faceres tale in adulescentiā,

    Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
    (β).
    In gen. ( poet. and post class.):

    si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,

    Tac. A. 14, 35:

    mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,

    id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:

    quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,

    id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
    e.
    In a subordinate alternative after aut:

    nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,

    Tac. Or. 28:

    ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,

    id. H. 2, 76:

    abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,

    id. A. 14, 3 init.:

    dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,

    Quint. 7, 4, 29.—
    B.
    As co-ordinate.
    1.
    Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:

    paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,

    id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:

    ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,

    id. Stich. 5, 4, 37:

    vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,

    id. Pers. 3, 1, 70:

    nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,

    id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:

    Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6:

    ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,

    id. ib. 4, 7:

    vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,

    Cic. Rep. 2, 4, 8:

    in omni vel officio vel sermone sollers,

    id. ib. 2, 21, 37:

    maximum virtutis vel documentum, vel officium,

    id. ib. 1, 20, 33:

    pace vel Quirini vel Romuli dixerim,

    id. Off. 3, 10, 42:

    erant quaestiones vel de caede vel de vi,

    id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:

    animus vel bello vel paci paratus,

    Liv. 1, 1, 8:

    hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,

    id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;

    utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,

    id. 10, 19, 9:

    gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,

    Curt. 3, 1, 18:

    nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,

    Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
    b.
    Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):

    num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?

    Cic. Rep. 6, 20, 22:

    ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

    id. Sen. 16, 57:

    si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,

    id. Div. 2, 59, 122.—
    2.
    Esp.
    a.
    With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:

    multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,

    Quint. 2, 20, 2:

    affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,

    id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
    b.
    More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:

    hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,

    id. Phil. 2, 5, 10:

    vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,

    id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;

    so eight times,

    id. Rep. 1, 3, 6. —
    c.
    The second (or last) vel strengthened,
    (α).
    By etiam:

    quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,

    or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:

    ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,

    id. Fam. 1, 8, 3.—
    (β).
    By vero etiam:

    in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,

    Cic. Rep. 1, 3, 4.—
    (γ).
    By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
    d.
    Rarely after a negative = neque, nor:

    neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14.—
    e.
    In irregular construction, without the second vel:

    utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,

    Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
    f.
    Vel... vel = aut... aut:

    habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,

    i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.

    Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,

    id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
    g.
    Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):

    verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,

    Quint. 9, 2, 18:

    voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,

    id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,

    aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,

    Quint. 3, 6, 72:

    aut... aut... aut... aut... vel,

    id. 8, 6, 68 sq.; cf.:

    ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,

    Juv. 3, 120.
    II.
    As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
    A.
    In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
    1.
    With subst.:

    tum opsonium autem pol vel legioni sat est,

    Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:

    ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,

    Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:

    vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,

    Ter. Eun. 3, 1, 7:

    sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,

    Cic. Rep. 3, 34, 46:

    isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,

    id. Leg. 3, 10, 23:

    cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,

    Caes. B. G. 7, 37:

    vel Priamo miseranda manus,

    Verg. A. 11, 259:

    ego vel Prochytam praepono Suburae,

    Juv. 3, 5:

    facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85:

    populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,

    even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:

    id se probaturum vel ipso Verginio judice,

    Liv. 3, 44, 10:

    belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?

    id. 5, 6, 3:

    timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,

    even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
    2.
    With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;

    1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,

    Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:

    ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,

    Ter. Eun. 3, 2, 26:

    si sit opus, vel totum triduom,

    id. ib. 2, 1, 17:

    haec sunt omnia ingenii vel mediocris,

    Cic. de Or. 2, 27, 119.—
    3.
    With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:

    ubi ego hinc abiero, vel occidito,

    if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:

    per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,

    Cic. Ac. 2, 29, 93:

    ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,

    id. de Or. 2, 80, 325:

    cum vel abundare debeam, cogor mutuari,

    id. Att. 15 15, 3—
    4.
    With pronn.:

    videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,

    Cic. Off. 1, 18, 59:

    existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,

    id. Fin. 5, 11, 33:

    est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,

    especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
    B.
    With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
    1.
    With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:

    vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,

    Cic. Fragm. ib. 32:

    hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,

    the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:

    quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,

    id. Div. in Caecil. 5, 14:

    patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,

    the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:

    quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,

    id. Rep. 2, 32, 56:

    cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,

    Liv. 36, 41, 2:

    vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,

    Cic. Verr. 1, 16, 46:

    fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,

    Hirt. B. G. 8, 51:

    sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,

    Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
    2.
    With advv.:

    vel studiosissime quaerere,

    Cic. Rep. 1, 10, 15:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    vel maxime confirmare,

    id. N. D. 2, 65, 162; so,

    vel maxime,

    id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
    C.
    In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:

    Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,

    Ter. Hec. 1, 1, 3:

    vel heri in vino quam inmodestus fuisti,

    id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;

    vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,

    id. ib. 4, 6, 1:

    sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!

    Cic. Fam. 2, 13, 1:

    cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,

    id. de Or. 2, 70, 284.—
    D.
    Concessive.
    1.
    With superlatives, perhaps:

    adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,

    Cic. Rosc. A. 2, 6:

    domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,

    the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
    2.
    = saltem, at least:

    quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,

    Cic. Fam. 11, 22, 2:

    plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,

    Col. 11, 1, 11:

    ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,

    Suet. Ner. 47:

    ut messe vel unā releves colla perusta,

    Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > vel

  • 6 bonae

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > bonae

  • 7 bonus

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > bonus

  • 8 meliores

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > meliores

  • 9 optimum

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > optimum

  • 10 quamvis

    quam-vīs, adv. and conj.
    I.
    Adv., as you will, as much as you will or like, ever so much, ever so; hence, to designate a very high degree, as much as possible, very much, exceedingly (class.):

    quamvis multos nominatim proferre,

    as many as you will, very many, Cic. Rosc. Am. 16, 47:

    esse quamvis facetum atque salsum,

    id. de Or. 2, 56, 228:

    quamvis callide, quamvis audacter, quamvis impudenter,

    id. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    quamvis subito,

    id. Lael. 5, 17: et praeter eos quamvis enumeres multos licet, ever so many, id. Leg. 3, 10, 24:

    per populum quamvis justum et moderatum,

    id. Rep. 1, 27, 43; 2, 30, 101:

    quamvis pauci,

    Caes. B. G. 4, 2:

    quamvis pernix,

    Plaut. Ps. 4, 7, 79:

    ridiculus,

    id. Men. 2, 2, 43:

    humanus et jocosus homo,

    Varr. R. R. 2, 5.—With sup.:

    quamvis vitiosissimus orator,

    Cic. de Or. 3, 26, 103; Col. 7, 8, 4; 2, 2, 25; 4, 24, 19; Tac. H. 2, 30; 3, 28; Quint. 6, prooem. 4; Plin. Ep. 9, 17, 1.—
    II.
    Conj., as much as ever you will, i. e. how much soever, however much, although, albeit; regularly joined with subj. (not so in Livy); only rarely, and mostly post-Aug., with indic. (v. infra).
    (α).
    With subj.:

    homines, quamvis in turbidis rebus sint, tamen, etc.,

    Cic. Phil. 2, 16, 39:

    non igitur potestas est cum velis opitulandi rei publicae, quamvis ea prematur periculis, nisi, etc.,

    id. Rep. 1, 6, 10:

    quamvis sit magna (exspectatio), tamen eam vinces,

    id. ib. 1, 23, 37; cf.:

    quamvis prudens ad cogitandum sis sicut es, tamen nisi, etc.,

    id. Att. 12, 37, 2;

    and with this cf.: huc accedit, quod quamvis ille felix sit sicut est, tamen, etc.,

    id. Rosc. Am. 8, 22:

    ipsas quamvis angusti terminus aevi Excipiat... At genus immortale manet,

    Verg. G. 4, 206.—

    In a negative clause: senectus enim quamvis non sit gravis,

    Cic. Lael. 3, 11; 26, 97; Varr. R. R. 1, 2, 23:

    quamvis non fueris suasor,

    Cic. Att. 16, 7, 2.—
    (β).
    With indic.:

    erat inter eos dignitate regiā, quamvis carebat nomine,

    Nep. Milt. 2, 2:

    quamvis infesto animo et minaci perveneras,

    Liv. 2, 40, 7; Cels. 1 praef.:

    quamvis est enim omnis hyperbole ultra finem, non tamen esse debet ultra modum,

    Quint. 8, 6, 73:

    carne tamen quamvis distat nil,

    Hor. S. 2, 2, 29:

    quamvis tacet Hermogenes,

    id. ib. 1, 3, 129; cf. Dillenb. ad Hor. C. 1, 28, 13; Verg. A. 5, 542; Ov. M. 2, 782. In Cic. only in joining to his discourse a Lucilian verse beginning with quamvis, Cic. de Or. 3, 23, 86.—
    (γ).
    Without a verb, Carm. Marci ap. Fest. s. v. negumate, p. 165 Müll.:

    res bello gesserat, quamvis rei publicae calamitosas, attamen magnas,

    Cic. Phil. 2, 45, 116:

    quamvis iniqua passi,

    id. Fam. 7, 3, 6; id. Verr. 2, 3, 97, § 224; Col. 9, 14, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > quamvis

  • 11 quam-vīs

        quam-vīs adv.    and conj.    I. Adv, as you will, as much as you will, however much, as much as possible, very much, extremely, exceedingly: quamvis multos nominatim proferre, any number: quamvis callide, quamvis audacter, quamvis impudenter: quamvis pauci, Cs.: quamvis vitiosissimus orator. —    II. Conj, as much as you will, how much soever, however much, although, albeit: homines, quamvis in turbidis rebus sint, tamen, etc.: quamvis mihi res non placeat: ipsas quamvis angusti terminus aevi Excipiat, At, etc., V.: senectus enim quamvis non sit gravis: quamvis patrem suum numquam viderat: erat inter eos dignitate regiā, quamvis carebat nomine, N.: quamvis infesto animo et minaci perveneras, L.: amat nostram, quamvis est rustica, Musam, V.: quamvis tacet Hermogenes, H.: quamvis tamen oderat illam, O.—Ellipt.: res bello gesserat, quamvis rei p. calamitosas, attamen magnas: ratio quamvis falsa.

    Latin-English dictionary > quam-vīs

  • 12 ubivīs

        ubivīs adv.    [ubi+2d pers. sing. of volo], where you will, be it where it may, wherever it may be, anywhere, everywhere: nemo sit, quin ubivis, quam ibi, ubi est, esse malit: recito Non ubivis coramve quibuslibet, H.: ubivis gentium agere aetatem, i. e. anywhere in the world, T.— In any thing whatever, in what you will: Ubivis facilius passus sim, quam in hac re, me deludier, T.
    * * *
    anywhere you like, no matter where

    Latin-English dictionary > ubivīs

  • 13 vel

        vel adv.    [1 vel], or even, if you will, or indeed, even, assuredly, certainly: vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias, T.: sed tamen vel regnum malo quam liberum populum: Vel Priamo miseranda manus, V.: ego vel Prochytam praepono Suburae, Iu.: populus R. suam auctoritatem vel contra omnīs possit defendere: timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet, even if it should bring slavery, Cs.: existiment quod velint, ac vel hoc intellegant: quae non modo summa bona, sed nimirum audebo vel sola dicere: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint, L.: a plerisque vel dicam ab omnibus, I may even say.—With sup. of adj. or adv, perhaps, it may be, if you will: adulescens vel potentissimus nostrae civitatis: domus vel optima Messanae, notissima quidem certe, i. e. the most famous, if not the finest.—Intensive, the very, the utmost, the most... possible: hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum, the very least... the utmost possible: vel extremo spiritu experiri, etc., with his very latest breath: cuius (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat, L.: peculatus vel acerrime vindicandus, with the utmost severity.—Introducing a single instance, for instance, for example, as for example, in particular, especially: Vel heri in vino quam inmodestus fuisti, T.: sed suavīs accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentīs!: est tibi ex his ipsis qui adsunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare, i. e. especially if you begin with yourself.
    * * *
    I
    even, actually; or even, in deed; or
    II
    or

    vel... vel -- either... or

    Latin-English dictionary > vel

  • 14 quantusvis

    quantus-vīs, tăvis, tumvis, adj., as much as you will, as great as you please, however great, ever so great (class.):

    et manus una regit quantovis impete euntem (navem),

    Lucr. 4, 903; 4, 1171:

    quantasvis magnas copias sustineri posse,

    Caes. B. G. 5, 28:

    portum satis amplum quantaevis classi,

    for any fleet, be it ever so large, Liv. 26, 42:

    cum faciem videas, videtur esse quantivis pretii,

    Ter. And. 5, 2, 15:

    ingenium hominis,

    Gell. 4, 1, 2.— Neutr. subst.: quantum-vīs, however great an amount, as much as you will, how much soever, ever so much:

    meretrici des quantumvis, nusquam apparet,

    Plaut. Truc. 2, 7, 17:

    quantumvis tolle,

    Hor. Ep. 1, 7, 16.—With gen.:

    quantumvis fiduciae et spiritūs capias,

    how much soever, Nazar. Pan. Const. 19. — Adverb., very, very indeed:

    quantumvis facundus et promptus,

    Suet. Calig. 53.—
    2.
    For quamvis, although, albeit:

    ille catus, quantumvis rusticus,

    Hor. Ep. 2, 2, 39 (ap. Cic. Lael. 20, 73, and Sen. Ep. 85, 12, the true read. is quamvis). [p. 1507]

    Lewis & Short latin dictionary > quantusvis

  • 15 tam

    tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.
    I.
    As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.
    A.
    As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.
    1.
    In comparison between two adjj.:

    tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

    a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

    non tam solido quam splendido nomine,

    id. Fin. 1, 18, 61:

    tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

    Val. Max. 3, 8, 1:

    adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

    things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

    quorum vires quam repentinae tam breves,

    Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

    non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

    Cic. Brut. 37, 140:

    ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

    id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

    maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

    Liv. 7, 1, 8:

    quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

    id. 21, 43, 11:

    donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

    id. 4, 2, 4. —
    2.
    In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.
    a.
    As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

    not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

    as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

    quam placida'st aqua,

    id. ib. 3, 2, 165:

    tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

    id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

    nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

    Cic. Or. 30, 168:

    tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

    id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—
    b.
    The adjective not repeated.
    (α).
    The terms of comparison being nouns or pronouns:

    tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

    Plaut. Capt. 2, 2, 60:

    fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

    id. Bacch. 3, 3, 30:

    tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

    id. Cas. 3, 6, 43:

    ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

    id. Poen. 1, 2, 145:

    tam crebri ad terram decidebant quam pira,

    id. ib. 2, 38:

    tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

    Ter. Ad. 5, 3, 63:

    quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

    id. ib. 4, 1, 18:

    tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

    Cic. Sull. 31, 87:

    tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

    id. Fam. 13, 3:

    nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

    Liv. 45, 22:

    nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

    Sen. Q. N. 3, 30, 6:

    (cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

    Quint. 8, 2, 8:

    (ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

    Sen. Ira, 1, 9, 2.—

    Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

    Plaut. Cist. 2, 1, 20:

    nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

    Cic. Sen. 12, 41:

    neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

    Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

    quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

    Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

    vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

    Liv. 28, 39, 13. —
    (β).
    With quam in subst.-clause:

    quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

    Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

    juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

    Cic. Leg. 1, 4, 12. —

    Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

    Cic. Leg. 1, 4, 14.—
    (γ).
    With quam in adverb.-clause:

    cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

    Cato, R. R. 21, 1:

    si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

    Plaut. Cist. 4, 2, 5:

    tua est imago: tam consimili'st quam potest,

    id. Men. 5, 9, 4:

    sororem tam similem quam lacte lacti est,

    id. Mil. 2, 2, 87.—
    B.
    Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.
    1.
    Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

    quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

    Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

    nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

    Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—
    2.
    The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

    tam facile vinces quam pirum volpes comest,

    id. Most. 3, 1, 26:

    tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

    id. Merc. 1, 2, 77:

    tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

    id. Truc. 1, 2, 109:

    tam facile quam tu arbitraris,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    tam cito evertetur quam navis, etc.,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

    Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

    Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

    Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

    quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

    Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —
    C.
    With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.
    1.
    One verb compared with another:

    nam quod edit tam duim quam perduim,

    for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

    vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

    Quint. 2, 5, 17:

    Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

    Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

    fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

    Lucr. 6, 115.—
    2.
    The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,
    (α).
    Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

    tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 61:

    tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

    id. Aul. 3, 6, 12:

    quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

    id. Capt. 2, 2, 6:

    tam huic loqui licere oportet quam isti,

    id. Cas. 2, 6, 58:

    tam tibi istuc credo quam mihi,

    id. Ep. 1, 2, 25:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

    Cic. Ac. 2, 44, 137:

    tam moveor quam tu, Luculle,

    id. ib. 2, 46, 141:

    tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

    id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

    tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

    Sen. Ira. 1, 12, 4:

    meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

    id. ib. 1, 15, 1:

    tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

    id. Q. N. 3, 16, 3:

    quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

    Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

    sic),

    Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

    Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

    Ter. Heaut. 4, 3, 8:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

    Cic. Tusc. 3, 16, 34:

    quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

    id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

    id. Fam. 7, 3, 2:

    qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

    id. Att. 2, 17, 2:

    neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

    id. Verr. 1, 8, 21:

    Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

    Liv. 38, 39, 10.—
    (β).
    Object-inff.:

    qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

    Cic. Ac. 2, 14, 44:

    quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

    id. Tusc. 1, 7, 13:

    virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

    id. Lael. 26, 98.—
    (γ).
    Subject-inff. or dependent clauses:

    ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

    Plaut. As. 1, 1, 109:

    Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

    Ter. Eun. 4, 4, 51:

    tam teneor dono quam si dimittar onustus,

    Hor. Ep. 1, 7, 18:

    Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

    Ov. M. 4, 613:

    tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

    Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

    nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

    Cic. Off. 1, 34, 125:

    eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

    id. Att. 9, 2, a, 3:

    nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

    id. Tusc. 2, 12, 28:

    non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

    id. Or. 2, 72, 295:

    cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

    id. Top. 1, 2:

    auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

    Liv. 2, 44, 7:

    Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

    id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —
    (δ).
    With quam in adverb.-clause:

    tam confido quam poti'st,

    Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

    v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—
    (ε).
    Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

    quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

    Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

    quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

    id. Brut. 15, 58.—
    D.
    With esse and predic. noun:

    tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

    Plaut. Mil. 2, 5, 47:

    equidem tam sum servos quam tu,

    id. Capt. 3, 4, 11:

    tam ego homo sum quam tu,

    id. As. 2, 4, 83:

    nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

    Ter. Ad. 3, 3, 68:

    tam es tu judex quam ego senator,

    Cic. Rab. Post. 7, 17:

    tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

    id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

    tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 86:

    qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

    Cic. Off. 1, 7, 23. —

    Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

    Cic. Off. 3, 8, 35. —
    E.
    With quasi in place of quam:

    tam a me pudica est quasi soror mea sit,

    Plaut. Curc. 1, 1, 51. —
    F.
    Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

    quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

    Plaut. Poen. 1, 2, 138:

    magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

    id. Bacch. 5, 1, 5:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

    Lucr. 4, 999:

    quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

    id. 5, 453:

    tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

    quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

    Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

    verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

    Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

    quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

    Plaut. Trin. 4, 2, 19.—
    G.
    Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

    the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

    Cato, R. R. 64 (65):

    oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

    id. ib. 64 (65):

    quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

    id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

    quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

    Plaut. Aul. 2, 2, 59:

    quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

    Ter. Heaut. 5, 2, 44:

    quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

    id. Ad. 3, 4, 56:

    quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

    Varr. R. R. 2, 9:

    quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

    Sall. J. 31, 14. —
    H.
    With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

    nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

    Plaut. Mil. 4, 7, 26:

    tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

    id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).
    II.
    With a comp. clause understood.
    A.
    With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

    quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

    Cic. Off. 1, 21, 73:

    cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

    id. Tusc. 3, 1, 1:

    nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

    id. ib. 1, 23, 55:

    non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

    Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

    sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

    Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

    bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

    Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

    tam gratia'st,

    id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

    nolo tibi molestos esse nos,

    id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—
    B.
    With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.
    1.
    With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

    equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

    id. Most. 1, 3, 29:

    ordine cum videas tam certo multa creari,

    Lucr. 5, 735:

    deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

    id. 5, 12:

    quorsum igitur tam multa de voluptate?

    Cic. Sen. 12, 44:

    ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

    id. Fin. 2, 23, 77:

    quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

    as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

    tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

    id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

    ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

    id. Ac. 2, 21, 68:

    tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

    at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

    supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

    Liv. 39, 31, 14:

    tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

    Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

    qui tam crudelem tyrannum occideret,

    id. 3, 1, 2:

    ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

    id. 3, 2, 7:

    tam contraria est pestis,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

    id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

    tamne indignus videar?

    Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

    nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

    of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—
    2.
    With advv.:

    alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

    Plaut. Capt. 1, 2, 37:

    quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

    id. Am. 1, 3, 4:

    unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

    Ter. Phorm. 3, 3, 1:

    quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

    Lucr. 5, 559:

    jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12:

    ista tam aperte et per versa et falsa,

    id. Ac. 2, 18, 60:

    cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

    id. Sen. 5, 13:

    me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

    id. Fin. 5, 11, 31:

    an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

    as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

    nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

    id. Or. 1, 55, 274:

    quid tu, inquit, tam mane?

    id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

    quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

    id. ib. 1, 14:

    cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

    Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

    qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

    Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

    tam vesperi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—
    3.
    With verbs:

    ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

    Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

    quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

    id. Cist. 1, 1, 55:

    quid tam properas?

    id. Pers. 4, 6, 11:

    cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

    Ter. Ad. 5, 7, 21:

    age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

    id. Heaut. 5, 5, 8:

    non pol temere'st quod tu tam times,

    id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

    quam si explicavisset, non tam haesitaret,

    i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

    quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

    Plaut. Cas. 4, 4, 31:

    Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

    Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

    numquam ego te tam esse matulam credidi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 72.—
    4.
    Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).
    (α).
    After hic:

    etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

    Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

    hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

    id. ib. 2, 2, 31, §

    77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

    id. Clu. 14, 42:

    haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

    id. Sest. 13, 31:

    in hoc tam exiguo vitae curriculo,

    id. Arch. 11, 28:

    hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

    id. Cat. 1, 5, 11:

    in hac tam clara re publica natus,

    id. Rep. 1, 19, 31:

    hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

    id. Par. 1, 2, 10:

    haec tam crebra Etruriae concilia,

    Liv. 5, 5, 8:

    in his tam parvis atque tam nullis,

    Plin. 11, 2, 1, § 2:

    quorsum haec tam putida tendant,

    Hor. S. 2, 7, 21:

    hac tam prospera pugna nuntiata,

    Curt. 3, 11, 16.—
    (β).
    After ille:

    ille homo tam locuples, tam honestus,

    Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

    44: illud tam grave bellum,

    Val. Max. 5, 6, ext. 1:

    ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

    id. 3, 2, 7.—
    (γ).
    After iste:

    tamenne ista tam absurda defendes?

    Cic. N. D. 1, 29, 81:

    ista admonitio tua tam accurata,

    id. Att. 6, 1, 20:

    quae est ista tam infesta ira?

    Liv. 7, 30, 15:

    iste tam justus hostis, tam misericors victor,

    Curt. 4, 10, 34.—
    (δ).
    After id ipsum:

    id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

    Liv. 1, 48, 9.—
    (ε).
    After tot:

    jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

    Cic. Ac. 2, 48, 147:

    tot tam valida oppida,

    Liv. 5, 54, 5:

    tot tam opulenti tyranni regesque,

    id. 25, 24, 13:

    inter tot tam effrenatarum gentium arma,

    id. 21, 9, 3:

    tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

    id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

    cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

    id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—
    (ζ).
    After hic talis:

    da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

    Cic. Fam. 16, 21, 3.
    III.
    As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).
    A.
    Without a negation ( = ita, adeo;

    rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

    Plaut. Rud. 3, 4, 51:

    quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

    Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

    ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

    Caes. B. C. 3, 36:

    tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

    id. B. G. 2, 21:

    tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

    Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

    tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

    id. ib. 16, 59:

    quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

    Val. Max. 1, 8, ext. 14:

    tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

    id. 3, 2, ext. 3:

    in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

    Quint. 10, 1, 83:

    (Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

    Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

    3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

    Plin. 10, 29, 43, § 82:

    ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

    Plin. Ep. 3, 14, 7.—
    B.
    With a negation, or in a question implying a negation.
    1.
    Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

    numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

    Ter. Hec. 1, 2, 33:

    non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

    Lucr. 6, 887:

    quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

    id. Fam. 6, 12, 1:

    nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

    id. ib. 6, 1, 3:

    non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

    id. Or. 2, 90, 365:

    non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

    id. Att. 13, 31, 1:

    nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

    id. Phil. 2, 15, 37:

    quis tam demens ut sua voluntate maereat?

    id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

    non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

    id. Ac. 2, 17, 53:

    non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

    Caes. B. G. 1, 44, 17:

    nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

    Sen. Ira, 2, 12, 3:

    nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

    id. Thyest. 619.—
    2.
    With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

    generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

    id. Pers. 4, 4, 34:

    an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

    id. Trin. 4, 2, 42:

    nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

    nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

    id. Sen. 7, 24:

    nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

    id. Div. 2, 58, 119:

    nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

    id. Sull. 27, 76:

    quae est anus tam delira quae timeat ista?

    id. Tusc. 1, 21, 48:

    ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

    id. N. D. 3, 16, 41:

    sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

    id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

    neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

    Caes. B. C. 1, 21:

    in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

    Liv. 25, 18, 3:

    ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

    Nep. Milt. 8, 4:

    ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

    Sen. Thyest. 196. —
    3.
    With a negation, followed by quin ( = ut is non;

    class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

    Plaut. Merc. 2, 3, 27:

    nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

    id. Pers. 4, 6, 8:

    nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

    id. As. 5, 2, 94:

    numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

    Ter. Heaut. 1, 1, 15:

    nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

    id. ib. 4, 2, 8:

    ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

    numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

    id. Fam. 6, 1, 7:

    ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

    Nep. Alcib. 6, 4.
    IV.
    Tam, ante-class., sometimes = tamen:

    antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

    Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

    etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

    Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

    tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

    id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.
    V.
    In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

    Tam modo, inquit Praenestinus,

    Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

    Lewis & Short latin dictionary > tam

  • 16 cēnseō

        cēnseō cēnsuī, cēnsus, ēre,    to tax, assess, rate, estimate: censores populi aevitates: censento: ne absens censeare: milia octoginta civium censa dicuntur, L.: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si, etc., L.: census equestrem Summam nummorum, assessed with a knight's estate, H.: milites scribere, capite censos, assessed for their persons, i. e. paying only a poll-tax, S.: frequentia convenit censendi causā, to attend the census: arbitrium formulae censendi, the scheme for taking the census, L.: sintne illa praedia censui censendo, subject to the census.—Of a province: quinto quoque anno Sicilia tota censetur.—With the person assessed as subject, to value, make a return: in quā tribu ista praedia censuisti?: Est inter comites Marcia censa suas, is assessed for, i. e. counts as one, O. — In gen., to value, estimate, weigh: si censenda nobis res sit: auxilio vos dignos censet senatus, L.—To esteem, appreciate, value: ut maneat, de quo censeris, amicus, for whose sake, O.: unā adhuc victoriā Metius censebatur, Ta. — Of senators, to be of opinion, propose, vote, move, give judgment, argue, insist, urge: Dic, inquit ei (rex), quid censes? tum ille... censeo, etc., I move, L.: ita censeo decernendum: Appius imperio consulari rem agendam censebat, L.: eas leges omnīs censeo per vim latas: qui censet eos... morte esse multandos: sententia quae censebat reddenda bona, L.: de eā re ita censeo, uti consules dent operam uti, etc.: censeo ut iis... ne sit ea res fraudi, si, etc.: qui censebat ut Pompeius proficisceretur, Cs.: Fabius censuit... occuparent patres suum munus facere, L. — Ironic.: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, i. e. of course, you will not be afraid, etc.: misereamini censeo, I advise you to be merciful, S. — Ellipt.: dic quid censes (i. e. decernendum), L.: senati decretum fit, sicut ille censuerat, S.— Of the Senate, to resolve, decree: cuius supplicio senatus sollemnīs religiones expiandas saepe censuit: senatus Caelium ab re p. removendum censuit, Cs.: quae bona reddi antea censuerant (i. e. reddenda), L.: nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc., S.: ita censuerunt uti consui rem p. defenderet: cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum): bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus iussit, against the Samnites, L.—To resolve, be of opinion, determine, decide, vote, propose, suggest, advise: erant qui censerent in castra Cornelia recedendum, Cs.: nunc surgendum censeo, I move we adjourn: ego ita censeo, legatos Romam mittendos, L.: neque eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere, Cs.: Hasdrubal ultimam Hispaniae oram ignaram esse... censebat, believed, L.: censeo ut satis diu te putes requiesse: plerique censebant ut noctu iter facerent, Cs. — Ellipt.: sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i. e. faciendam), Cs.: ita uti censuerant Italici, deditionem facit, S. — Of commands: non tam imperavi quam censui sumptūs decernendos, etc., said, not as an order, but as an opinion that, etc.: ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset, L.—Of advice: idem tibi censeo faciendum: si videbitur, ita censeo facias ut, etc.: Quam scit uterque libens censebo exerceat artem, H.: ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est, L.: ita faciam ut frater censuit, T.: Disce, docendus adhuc, quae censet amiculus, H.—Ironic.: si qua putes... magnopere censeo desistas, I strongly advise you to give up that idea.—Of opinions and views, to be of opinion, think, believe, hold: Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum: nemini censebat fore dubium quin, etc.: sunt qui nullum censeant fieri discessum: oportere delubra esse in urbibus censeo.—Ellipt.: si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque Nil est iucundum, H.—In gen., to judge, think, believe, suppose, imagine, expect: Quid te futurum censes? T.: neque vendundam censeo Quae libera est, T.: eo omnem belli molem inclinaturam censebant, L.: Caesar maturandum sibi censuit, thought he ought (i. e. resolved) to hasten, Cs.: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, to imagine, L.: Qui aequom esse censeant, nos a pueris ilico nasci senes, imagine that we ought to be, T.: civīs civibus parcere aequum censebat, N. —In questions, censes? Do you think, do you suppose? continuo dari Tibi verba censes? T.: adeone me delirare censes ut ista esse credam?: quid censes munera terrae?... Quo spectanda modo? H.: An censemus? Are we to suppose?—Ellipt.: quid illum censes? (sc. facere?) T.—Absol., as an approving answer: Ph. ego rus ibo... Pa. Censeo, T.: recte dicit, censeo, T.
    * * *
    I
    censere, censui, censitus V TRANS
    think/suppose, judge; recommend; decree, vote, determine; count/reckon; assess
    II
    censere, censui, census V TRANS
    think/suppose, judge; recommend; decree, vote, determine; count/reckon; assess

    Latin-English dictionary > cēnseō

  • 17 Nisi credideritis, non intelligetis

    Unless you will have believed, you will not understand. (St. Augustine)

    Latin Quotes (Latin to English) > Nisi credideritis, non intelligetis

  • 18 quantuslibet

    as much as you will, as great as you will.

    Latin-English dictionary of medieval > quantuslibet

  • 19 quam

        quam adv.    [qui].—Relat., in what manner, to what degree, how greatly, how, how much: nescis quam doleam, T.: vide, quam te amarit is: declaravit quam odisset senatum: docebat, quam veteres quamque iustae causae intercederent, Cs.: ut sentias quam vile sit corpus, L.: Vive memor quam sis aevi brevis, H.: ut nobis tempus quam diu diceremus praestitueres: mire quam illius loci cogitatio delectat (i. e. mirum est, quam, etc.), wonderfully.—Interrog., how?: quam avidum in pecuniis (hunc fuisse censetis)?: quam multis custodibus opus erit?: quam longe est hinc in saltum vestrum?—In exclamations, how! how very!: quam cupiunt laudari!: quam terribilis aspectu (incedebat)!: quam nihil praetermittis in consilio dando!: Quam paene regna Proserpinae vidimus! H. —Esp., in comparisons, in what degree, as: nihil est tam populare quam bonitas: quid est oratori tam necessarium quam vox?: tam diu requiesco, quam diu ad te scribo: tam esse clemens tyrannus, quam rex importunus potest: quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est, S.: tam sum amicus rei p. quam qui maxime: Non verbis dici potest Tantum quam navigare incommodumst, T.: maria aspera iuro Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam ne, etc., V.: intentis, non ab irā tantum, quam quod urbs videbatur, etc., L.: dimidium tributi quam quod regibus ferre soliti erant, half as much tribute as, etc., L.: nihil aeque eos terruit, quam robur imperatoris, L.: quam multā grandine nimbi crepitant, sic ictibus heros Creber pulsat, V.—With ellips. of tam, as much as, to the extent that, as... as: quam voletis multi dicent, as many of you as choose: quam diu vixit, all his life: quam diu tu voles, as long as you will: non militum fiduciā quam iuventutis, not so much, L.: tyrannus, quam qui umquam, saevissimus, never surpassed in cruelty, L.: Huc turba ruebat... Quam multa cadunt folia, as numerous as, V. —With sup. and possum or (old) queo: ut te redimas captum quam queas Minumo, at the lowest price you can, T.: quam plurimos potest equites educit, S.: quam maximis potest itineribus pervenit, Cs.: quam maxime possem, contenderem, to the utmost of my power.—With sup. and ellips. of possum, in the highest degree, as... as possible, extremely, very: quam minimum spati daretur, the shortest time possible, Cs.: quam plurimo vendere, at the highest price: ut quam primum accederet, as soon as possible: quam primum, forthwith, V. —Colloq.: quam familiariter, very, T.—Implying difference of degree (after a comp. or word of comparison), than: acrior quam ego sum: omnia sunt citius facta quam dixi: nec diutius vixit quam locuta est: ut aditus non magis nobilitati quam virtuti pateret: istas tu partīs potius quam defectionem vocas?: Nec tibi grata minus pietas... Quam fuit illa Iovi, O.: se temere magis quam satis caute inferre, L.: non locuta est ferocius quam poculum inpavide hausit, L.: speciem gloriae vehementius quam caute appetebat, Ta.: maiorem pecuniam polliceri, quam quantam hic dedisset: ne libentius haec evomere videar quam verius, with more satisfaction than accuracy: pestilentia minacior quam perniciosior, more threatening than destructive, L.: turbavit ordinem non acrior quam pertinacior impetus, L.: quid hoc fieri turpius potest, quam eum... labi: ne aliter, quam ego velim, meum laudet ingenium, otherwise than as I wished: quis antea, quis esset, quam cuius gener esset, audivit? sooner... than: pridie quam a me tu coactus eo profitere, on the day before. virtus nihil aliud est quam in se perfecta natura: nil aliud agens quam ut, etc., with no other purpose than, etc., L.: saepe supra feret, quam fieri possit, more than: ultra quam satis est, producitur.—Praegn., after verbs implying preference or superiority, rather than: praestare omnīs perferre acerbitates, quam non civibus parentarent, Cs.: si eligere commodissimum quodque, quam sese uni vellent addicere: esse quam videri bonus malebat, S.: malae rei se quam nullius duces esse volunt, L.: statuit congredi quam refugere, N.—After expressions of time, later than, after that, after: die vicensimo quam creatus erat dictaturā se abdicavit, L.: anno trecentesimo altero quam condita Roma erat, L.
    * * *
    I
    how, how much; as, than

    quam + superlative -- as... as possible

    II
    how, than

    Latin-English dictionary > quam

  • 20 sōdēs

        sōdēs    [for si audes], if you will, if you please, with your leave, prithee, pray (colloq.): at scin' quid, sodes? T.: Dic sodes, quis, etc.? T.: Respondesne tuo dic sodes nomine? H.: tace sodes, T.; cf. ‘Tene relinquam an rem?’ ‘me, sodes’ (sc. relinque), H.
    * * *
    if you do not mind, please (= si audes)

    Latin-English dictionary > sōdēs

См. также в других словарях:

  • You Will — was the name of an AT T marketing campaign from the early 1990s, directed by David Fincher. Each ad presented a futuristic scenario, over which the voice of Tom Selleck narrated, beginning with Have you ever... and ending with You will. And the… …   Wikipedia

  • You Will Be My Ain True Love — is a song from the 2003 Academy Award and Golden Globe winning film Cold Mountain , written and performed by Sting and Alison Krauss.The song was nominated for the Academy Award, the Grammy Award and the Golden Globe Award for Best Original Song …   Wikipedia

  • You Will Only Break My Heart — Infobox Single Name = You Will Only Break My Heart Caption = Artist = Delta Goodrem from Album = Delta A side = B side = Released = March 29 2008 Format = CD, digital download Recorded = Avalon Studios, Dublin SCS Studios, Hastings Strongroom… …   Wikipedia

  • You Will (Patty Loveless song) — Infobox Single Name = You Will Cover size = Border = Caption = Cassette Single Cover Artist = Patty Loveless Album = Only What I Feel A side = You Will B side = You Don t Know How Lucky You Are Released = 11/20/93 Format = 7in vinyl single,… …   Wikipedia

  • You Will You Won't — Infobox Single Name = You Will You Won t Artist = The Zutons from Album = Who Killed...... The Zutons? B Side = Nobody Loves Me , Times Of Trouble , Nightmare (Part 1) Released = 5th April 2004 Format = CD, 7 Genre = Indie Last single = Pressure… …   Wikipedia

  • You Will Go to the Moon — Infobox Album | Name = You Will Go To The Moon Type = Album Artist = Moxy Früvous Released = 1997 Recorded = Genre = Folk, Rock Length = 41:48 Label = Warner Music Canada Producer = Moxy Früvous Stephen Traub Reviews = Last album = The b Album… …   Wikipedia

  • You Will (album) — Infobox Album Name = You Will Type = Studio Artist = Anne Murray Released = 1990 Recorded = Genre = Country Length = Label = Capitol Nashville Producer = Reviews = Last album = This album = Next album = You Will is a studio album by Anne Murray… …   Wikipedia

  • You Will Go to the Moon (book) — infobox Book | name = You Will Go to the Moon title orig = translator = image caption = 1959 edition cover author = Mae and Ira Freeman illustrator = cover artist = country = United States language = English series = genre = publisher = Random… …   Wikipedia

  • Say You Will — Album par Fleetwood Mac Sortie 15 avril 2003 Enregistrement de 1995 à 2002 Durée 75:56 Genre rock Producteur …   Wikipédia en Français

  • Say You Will — Infobox Album | Name = Say You Will Type = Album Artist = Fleetwood Mac Released = flagicon|US April 15, 2003 flagicon|UK April 28, 2003 Recorded = 1995 2002 Genre = Rock Length = 76:15 Label = Reprise Producer = Lindsey Buckingham Rob Cavallo… …   Wikipedia

  • Wherever You Will Go — Infobox Single Name = Wherever You Will Go Artist = The Calling from Album = Camino Palmero Released = June 2001 (rock radio) October 2001 (pop radio) Recorded = 2001 Genre = Rock Length = 3:29 Label = RCA Writer = The Calling Producer = Mark… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»